Bí ẩn về “trí tuệ” của thực vật

Thực vật không có giác quan và tế bào thần kinh, nhưng nhiều nhà khoa học cho rằng chúng vẫn có cảm xúc, tri thức, có thể giao tiếp với nhau và với những loài sinh vật khác như người, động vật.
Trong nghiên cứu người ta tin rằng thực vật có cảm xúc yêu mến hoặc sợ hãi. Thực vật có khả năng trao đổi với con người và những dạng thức sống khác. Chúng có thể nhận ra các điệu bộ, cử chỉ. Những ghi chú đầu tiên về cảm giác của thực vật 1848 của GS. Gustav Theodor Frechner (Đức) trong cuốn sách có tên là Nanna của ông.
Một trong những nhà nghiên cứu tiên phong trong lĩnh vực này là nhà khoa học Ấn Độ, Jandish Chandra Bose, người bắt đầu tiến hành các thực nghiệm trên thực vật 1900. Ông cho rằng, thực vật có thể cảm nhận được phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chất độc trong vài phút. Các thực nghiệm của ông cho thấy cây lớn nhanh hơn trong môi trường âm nhạc có giai điệu ngọt ngào, và chậm phát triển trong môi trường âm thanh ồn ào.
Nếu như vậy, thực vật liệu có cảm giác đau đớn? Liệu chúng có hiểu được tác động, hay nhận biết những ý định của con người? Một nhà khoa học Hoa Kỳ là TS. Cleve Backester đã chọn nghiên cứu theo hướng đó. Cần biết thêm, TS. Backester là một chuyên gia hàng đầu về máy ghi dao động vật lý. Ông cũng là người phát minh ra tiêu chuẩn Backester dùng trên khắp thế giới để kiểm tra sự nói dối. Ông đã từng thực hiện hàng trăm cuộc thực nghiệm trên động thực vật. Ông nhận thấy, khi lấy phần lá cây, trứng, tinh trùng, hoặc tế bào ở miệng người…, các tế bào đó, chẳng hạn như tế bào bạch cầu, sau khi được đưa vào ống nghiệm vẫn có những liên hệ có tính điện-hóa với trạng thái cảm xúc của người hiến tặng, thậm chí khi họ đã đi xa khỏi khu vực đó.
Dự án nghiên cứu về tri giác của thực vật của ông bắt đầu vào năm 1966. Đối tượng của nghiên cứu là cây ráy thơm (một loại cây thuộc họ Araceae có khoảng 70 loài). Ông cho gắn các đầu đo của máy ghi vật lý vào tất cả các lá cây để ghi lại các dao động đo tỉ lệ nước từ rễ đến lá. Ông tìm ra đồ thị chuẩn của các dao động cho thấy lá cây đang ở trạng thái bình thường. Ông thực hiện thí nghiệm bằng cách suy nghĩ trong đầu rằng sẽ đốt những chiếc lá. Mới chỉ ở giai đoạn dự định và chuẩn bị các dụng cụ để thực hiện, thậm chí còn chưa chạm vào những chiếc lá, nhưng những máy ghi đã ghi lại những đồ thị dao động mạnh. Ông kết luận, những chiếc lá cây đã đoán biết được ý định ông sắp đốt chúng và chúng đã rất sợ hãi.
Nhằm tìm hiểu xem thực vật và động vật có thể liên lạc được với nhau không, ông đã làm thí nghiệm bằng cách cho cây ráy thơm “chứng kiến” những con tôm biển bị luộc trong nước sôi và ghi lại những dao động. Ông kết luận rằng chúng hiểu được cảm giác đau đớn của động vật.
Như vậy, theo TS. Backester, thực vật có khả năng tri giác cơ bản, chúng có thể liên lạc với nhau, và liên lạc với những dạng thức sống khác. Chúng có cảm giác như yêu, ghét, đau khổ…
Các nghiên cứu của ông đăng tải trên tạp chí Cận tâm lý học quốc tế đã gây một cuộc tranh luận lớn.
Nhiều nhà khoa học sau đó đã thực nghiệm lại thí nghiệm của ông và khẳng định kết quả chưa đủ để làm cơ sở dẫn đến những kết luận trên. Họ cho rằng, những nghiên cứu của ông chỉ là một dạng giả khoa học (mang tính dự đoán nhiều hơn là dựa vào cơ sở khoa học).
Tuy nhiên, nhóm khoa học người Úc tiến hành những thí nghiệm sau đó còn khẳng định thực vật còn có thể biểu lộ tình cảm ra những tiếng kêu. Họ tiến hành gắn đầu đo vào lá cây, các tín hiệu điện từ được đưa tới một bộ loa. Họ rất ngạc nhiên thấy khi cây thiếu nước, các âm thanh phát ra giống như tiếng kêu la. Trước khi cây bị khô héo, chết, dường như những âm thanh của chúng phát ra là tiếng khóc than thảm thiết. Những người theo phái chỉ trích thì cho rằng, âm thanh đó chẳng qua chỉ là tiếng chuyển động của nước trong các mạch, nhiều ít khác nhau, sau khi bị khuếch đại lên (cùng với trí tưởng tượng của con người) đã tạo ra những âm thanh như thế.
Hiện nay, những tranh luận liệu thực vật có khả năng tri giác như những loài động vật không vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Trong thực tế, ở nhiều nền văn hóa khác nhau (kể cả ở Việt Nam) đã tồn tại quan niệm rằng cây cũng có linh hồn. Vì thế khi có ai đó qua đời, người ta đeo tang cho cả những cây cối trong vườn nhà.
Các nhà sinh vật học cho rằng trong sinh giới, thực vật có vòng đời dài, sinh trưởng chậm và phải chống chọi nhiều với những điều kiện khắc nghiệt của môi trường. Chúng có rất nhiều khả năng, ví dụ như thực vật có khả năng đáp ứng các stress rất tốt. Hơn nữa, thực vật còn học cách ngụy trang từ các loài sâu bọ để nhằm đánh lừa chúng đến, giúp cho việc thụ phấn.
Như vậy, có thể thấy thực vật “biết” nhiều hơn chúng ta tưởng. Phải chăng chúng cũng buồn, vui, yêu thương, căm ghét và cả học tập những điều có lợi nữa?
Sưu tầm