Trang

▼

THUẬT NGỮ PĀLI & TRUNG TÂM TU THIỀN MINH SÁT TUỆ



Ācariya: Thầy giáo, người hướng dẫn.
Adhiṭṭthāna: Sự quyết định mạnh mẽ, một trong mười Ba-la-mật.
Akusala: Bất thiện, có hại. Trái nghĩa với Kusala.
Ananda: Hạnh phúc, hoan hỷ.
Anapāna: Hơi thở.
Anāpāna-sati: Chánh niệm hơi thở.
Anattā: Vô ngã, vô kỷ, không thực chất, không thực tại. Một trong ba đặc tính căn bản. Xem Lakkhaṇa.
Anicca: Vô thường, phù du, thay đổi. Một trong ba đặc tính căn bản. Xem Lakkhaṇa.
Arahant / Arahat: Bậc Giải thoát: vị đã đoạn trừ tất cả cấu uế của tâm. Xem Buddha.
Ariya: Người cao thượng; bậc thánh. Người đã đạt trạng thái tâm thanh tịnh, chính ngay trạng thái này vị ấy chứng nghiệm thực tại tối hậu (Niết-bàn). Có bốn bậc Ariya, từ vị Nhập lưu (Sotāpanna), vị sẽ tái sanh lại thế giới này ít nhất bảy lần nữa, cho đến vị A-la-hán, vị không còn tái sanh sau khi vị ấy bỏ xác thân hiện tại.
Ariya aṭṭhaṅgika magga: Bát Thánh Ðạo. Xem Magga.
Ariya sacca: Sự thật cao thượng (Chân lý cao thượng). Xem Sacca.
Asubha: Bất tịnh, ghê tởm, không đẹp. Trái nghĩa với Subha: Thanh tịnh, đẹp.
Assutavā / assutavant: Phàm phu; người không bao giờ nghe chân lý. Người không có trí tuệ ngay cả không có văn tuệ (suta-mayā-paññā), và vì vậy người này không thể thăng tiến đến giải thoát. Trái nghĩa với Sutavā.
Avijjā: Vô minh, ảo giác. Mắc nối đầu tiên của vòng duyên khởi (paṭiccasamuppāda). Cùng với tham (rāga) và sân (dosa), một trong ba phiền não căn bản của tâm. Ba phiền não này là nguyên nhân căn bản của tất cả những phiền não khác của tâm và vì vậy chúng cũng là nguyên nhân của khổ đau. Ðồng nghĩa với Moha.
Āyatana: Cảnh giới, khu vực, đặc biệt sáu lãnh vực của nhận thức (saḷāyatana), bao gồm năm giác quan thuộc về cơ thể cộng với tâm thức, và những đối tượng tương ứng của chúng như sau: Mắt (cakkhu) và những đối tượng của mắt (rūpa); Tai (sota) và âm thanh (sadda); Mũi (ghāna) và hương (gandha); Lưỡi (jivhā) và vị (rasa); Thân (kāya) và xúc chạm (phoṭṭhabba); Ý (mano) và những đối tượng của tâm, nghĩa là tất cả các loại tư tưởng (dhamma). Các căn này còn gọi là sáu chức năng. Xem Indriya.
Bala: Sức mạnh, năng lực. Năm sức mạnh thuộc về tâm đó là niềm tin (saddhā), tinh tấn (viriya), chánh niệm (sati), chánh định (samādhi) và trí tuệ (paññā). Trong hình thức chưa được tu tập, năm yếu tố này được gọi là năm năng lực. Xem Indriya.
Bhaṅga: Sự tan rã, một giai đoạn quan trọng trong tu tập thiền Minh Sát Tuệ, kinh nghiệm về sự tan rã của thân từ thực tại vững chắc bên ngoài thành những dao động vi tế luôn luôn sinh và diệt.
Bhava: Tiến trình sinh thành.
Bhava-cakka: Vòng sinh tồn liên tục. Xem Cakka.
Bhāvanā: Sự tu tập tâm, thiền định. Hai thành phần của bhāvanā là tu tập tịnh chỉ (samatha-bhāvanā), tương đương với thiền định (samādhi), và tu tập tuệ quán (vipassanā-bhāvanā), tương đương với trí tuệ (paññā). Tu tập tịnh chỉ sẽ dẫn đến những trạng thái thiền định (jhāna); tu tập tuệ quán sẽ dẫn đến giải thoát. Xem Jhāna, Paññā, Samādhi,Vipassanā.
Bhāvanā-mayā-paññā: Trí tuệ có được do tự thân tu tập, kinh nghiệm trực tiếp. Xem Paññā.
Bhavatu sabba maṅgalaṃ: "Cầu nguyện cho tất cả chúng sanh đều hạnh phúc". Một lối cầu nguyện theo truyền thống Phật giáo, qua đó chúng ta bày tỏ thiện chí của chúng ta đến với người khác. (Nghĩa đen, " Cầu mong mọi việc đều tốt đẹp").
Bhikkhu: Tu sĩ Phật giáo, người tu tập thiền định. Hình thức nữ (Bhikkhuni): Ni cô.
Bodhi: Sự giác ngộ.
Bodhisatta: Nghĩa đen, "vị hữu tình giác ngộ". Người đang tu tập để trở thành Phật. Tiếng phạn (Sanskrit) là Bodhisattva.
Bojjhaṅga: Đặc tính giác ngộ, nghĩa là đức tính có thể giúp chúng ta đạt được sự giác ngộ. Có bảy đặc tính giác ngộ đó là chánh niệm (sati), trạch pháp (dhamma-vicary), tinh tấn (viriya), hoan hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), thiền định (samādhi), xả ly (upekkhā).
Brahmā: Chư thiên ở những cõi trời; thuật từ dùng trong tôn giáo Ấn Độ chỉ định một loại hữu tình cao nhất trong tất cả hữu tình, theo truyền thống Ấn giáo, vị hữu tình này được xem như Thượng Ðế sáng tạo, nhưng Ðức phật mô tả vị này cũng như những chúng sanh khác phải chịu qui luật sinh-tử.
Brahmā-vihāra: Bản chất của một Brahmā, vì vậy trạng thái siêu việt hoặc thiêng liêng của tâm, trong đó có bốn đặc tính thanh tịnh hiện hành đó là: tình thương vô ngã (metta), từ bi (karuṇā), sự hoan hỷ đối với những thành công của người khác (muditā), sự xả ly đối với mọi hoàn cảnh (upekkhā); Bốn đặc tính này được tu tập có hệ thống qua thiền định.
Brahmacarya: Sống độc thân; sự thanh tịnh, đời sống thánh thiện.
Brāhmaṇa: Nghĩa đen là người thanh tịnh. Theo truyền thống, thuật từ này thường được chỉ định cho một số người thuộc tầng lớp giáo sĩ Ấn Độ. Vị này sống nhờ "sự cứu rỗi" của Phạm thiên (Brahmā) hoặc nhờ Phạm thiên giải thoát cho vị ấy; về phương diện này vị ấy khác với Sa-môn (Samaṇa). Ðức phật mô tả Bà-la-môn đúng nghĩa như một người tâm đã thanh tịnh, đồng nghĩa như vị A-la-hán.
Buddha: Vị đã giác ngộ; Vị đã khám phá ra con đường giải thoát, đã thực hành và đã đạt đến mục đích nhờ nỗ lực tự thân. Vị giác ngộ có hai loại: 1) Pacceka-buddha: Phật độc giác, vị không có khả năng dạy con đường mà vị ấy đã tìm ra cho người khác; 2) Sammā-sambuddha: Phật toàn giác, vị có khả năng dạy người khác con đường mà vị ấy đã tìm ra.
Cakka: Bánh xe, Bhava-cakka, vòng sinh tồn liên tục (có nghĩa là tiến trình của khổ), tương đồng với luân hồi (saṃsāra). Dhamma-cakka, bánh xe chánh pháp (có nghĩa là giáo pháp hoặc tiến trình giải thoát). Bhava-cakka đồng nghĩa với vòng duyên khởi có điều kiện trong ý nghĩa thuận chuyển của nó (dẫn đến khổ đau). Dhamma-cakka tương đương với vòng duyên khởi có điều kiện trong ý nghĩa nghịch chuyển của nó, dẫn đến đoạn diệt khổ.
Cintā-mayā-paññā: Tư tuệ. Xem Paññā.
Citta: Tâm thức. Cittānupassanā, sự quán sát về tâm. Xem Satipaṭṭhāna.
Dāna: Bố thí, từ thiện, sự rộng lượng, sự cúng dường. Một trong mười Ba-la-mật (pāramī).
Dhamma: Các sự vật hiện tượng; đối tượng của tâm thức; bản chất, luật tự nhiên, luật giải thoát, có nghĩa là lời dạy của bậc Giác Ngộ. Dhammānupassanā, sự quán sát về những chức năng của tâm. Xem Satipaṭṭhāna. (Tiếng Phạn là Dharma.)
Dhātu: Đại (xem Mahā-bhūtāni); điều kiện tự nhiên, vật sở hữu.
Dosa: Sự sân giận. Kết hợp với tham lam và vô minh, một trong ba căn bản phiền não.
Dukkha: Khổ, sự không thoả mãn. Một trong ba đặc tính (xem Lakkhana). Chân lý thứ nhất của khổ (xem Sacca).
Gotama: Tên họ của đức Phật lịch sử. (Tiếng phạn là Gautama).
Hinayāna: Nghĩa đen là "cỗ xe nhỏ". Thuật từ do những người theo các trường phái Phật giáo khác, ám chỉ Phật giáo Thượng Toạ Bộ. Thuật từ hàm nghĩa chê bai.
Indriya: Năng lực. Ðược dùng trong quyển sách này là đề cập đến sáu lãnh vực của nhận thức (xem Āyatana) và năm sức mạnh của tâm (xem Bala).
Jāti: Sanh, đời sống.
Jhāna: Trạng thái nhập định của tâm. Có tám trạng thái nhập định có thể đạt được nhờ tu tập thiền định, hoặc tu tập định chỉ (xem Bhāvanā). Sự tu tập các loại thiền định này sẽ mang lại tâm khinh an và hoan hỷ, nhưng nó không đoạn trừ những phiền não sâu dày trong tâm thức.
Kalāpa / aṭṭha kalāpa: Đơn vị nhỏ nhất của vật chất, hàm chứa bốn yếu tố (đất, nước, lửa và gió) và những đặc tính của nó. Xem Mahā-bhūtāni.
Kalyāṇa-mitta: Nghĩa đen là "người bạn mang lại phúc lợi cho chúng ta", vì vậy một vị chỉ dẫn ai đó hướng đến giải thoát, có nghĩa là người hướng dẫn tinh thần.
Kamma: Hành động, đặc biệt là hành động do chính chúng ta làm và chúng ta sẽ gặt hái kết quả trong tương lai. Xem Saṇkhāra. (Tiếng phạn là karma).
Kāya: Thân thể, kāyānupassanā, sự quán sát về thân. Xem Satipaṭṭhāna.
Khandha: Khối, nhóm, tập hợp. Một chúng sanh được tạo thành do năm nhóm: vật chất (rūpa), tâm thức (viññāṇa), tri giác (sañña), cảm thọ (vedanā), và sự phản ứng (saṅkhāra).
Kilesa: Những phiền não thuộc về tâm, tính chất tiêu cực, tâm bất tịnh. Anusaya kilesa, phiền não ngủ ngầm, cấu uế ngủ ngầm trong vô thức.
Kusala: Thiện, lợi ích. Trái nghĩa với Akusala
Lakkhaṇa: Dấu hiệu, điểm phân biệt, đặc tính. Ba đặc tính (tilakkhaṇa) là vô thường (anicca), khổ (dukkha) và vô ngã (anatta). Hai đặc tính đầu là những đặc tính chung của tất cả hiện tượng có điều kiện. Ðặc tính thứ ba là đặc tính chung của tất cả hiện tượng có và không có điều kiện.
Lobha: Sự tham ái, đồng nghĩa của Rāga.
Loka: 1. Thế giới vĩ mô, có nghĩa là vũ trụ, hành tinh của sự sống; 2. Thế giới vi mô, có nghĩa là cấu trúc thân-tâm. Loka-dhammā, sự thăng trầm của thế gian, sự thăng trầm của đời sống mà tất cả chúng sanh phải trực diện, đó là, được hoặc mất, thắng hoặc bại, khen hoặc chê, lạc hoặc khổ.
Magga: Con đường. Ariya aṭṭhaṅgika magga, Bát Thánh Đạo dẫn đến giải thoát khổ. Bát Thánh Đạo được chia thành ba giai đoạn hoặc ba tiến trình tu tập: (I) Sīla: giới, sự thanh lọc những hành động thuộc về thân và lời nói: Sammā-vācā: chánh ngữ, Sammā-kammanta: chánh nghiệp, Sammā-ājiva: chánh mạng; (II) Samādhi: thiền định, tu tập chế ngự tâm thức của chúng ta: Sammā-vāyāma: chánh tinh tấn, Sammā-sati: chánh niệm, Sammā-samādhi: chánh định; (III) Paññā: trí tuệ, tuệ quán để thanh lọc tâm thức: Sammā-saṅkappa: chánh tư duy, Sammā-diṭṭhi: chánh kiến. Magga là chân lý thứ tư. Xem Sacca.
Mahā-bhūtāni: Bốn đại, tất cả vật chất được tạo thành từ bốn đại này: 1) Pathavī-dhātu: địa đại (nặng); 2) Āpo-dhātu: thủy đại (liên kết); 3)Tejo-dhātu: hoả đại (nhiệt độ); 4) Vāyo-dhātu: phong đại (sự vận chuyển);
Mahāyāna: Nghĩa đen là "cỗ xe lớn", một hình thức Phật giáo phát triển ở Ấn Độ sau đức Phật Niết-bàn vài thế kỷ và đã lan truyền sang phương bắc, sau đó đến Tây Tạng, Trung Hoa, Việt Nam, Mông Cổ, Triều Tiên, và Nhật Bản.
Maṅgala: Sự phước lạc, sự hoan hỉ, sự hạnh phúc.
Māra: Sự chết, những sức mạnh mang tính tiêu cực, tội lỗi.
Mettā: Tình thương vô ngã và thiện chí. Một trong những đặc tính của tâm thanh tịnh (Xem Brahma-vihāra); một trong mười Ba-la-mật. Mettā-bhāvanā, tiến trình tu tập mettā bằng phương pháp thiền định.
Moha: Vô minh, ảo tưởng. Ðồng nghĩa của Avijjā. Kết hợp với tham lam và sân giận, một trong ba phiền não căn bản của tâm.
Nāma: Tâm, Nāma-rūpa, danh và sắc, dòng sống của thân-tâm. Nāma-rūpa-viccheda, sự tách rời giữa thân và tâm xảy ra vào lúc chết hoặc trong lúc chứng nghiệm Niết-bàn.
Nibbāna: Sự đoạn trừ; sự thoát khổ; thực tại tối hậu; bản thể tuyệt đối. (Tiếng phạn là Nirvāṇa).
Nirodha: Sự đoạn diệt, sự phá huỷ. Thường được dùng đồng nghĩa với Niết-bàn. Nirodha-sacca, chân lý về đoạn trừ khổ, chân lý thứ ba của Tứ Thánh Ðế. Xem Sacca.
Nīvaraṇa: Chướng ngại, sự ngăn cản. Năm chướng ngại ngăn cản việc tu tập thiền định là tham ái (kāmacchanda), sân nhuế (vyāpāda), thân hoặc tâm dã dượi (thīnamiddha), trạo cử (uddhacca-kukkucca) và nghi ngờ (vicikicchā).
Oḷārika: Thô phù, thô tục. Trái nghĩa với Sukhama.
Pāli: Dòng; văn bản; những kinh điển ghi lại lời dạy của đức Phật; Vì vậy Pāli lā ngôn ngữ của những bản kinh này. Những di chỉ lịch sử, ngôn ngữ và khảo cổ cho thấy rằng Pāli là một ngôn ngữ nói ở Bắc Ấn trước và ngay thời đại của đức Phật. Về sau, những bản kinh này được chuyển dịch sang ngôn ngữ Sanskrit, một loại ngôn ngữ đặc biệt sử dụng trong văn bản.
Paññā: Trí tuệ. Phần thứ ba của Tam Vô lậu học của tu tập Bát Thánh Đạo (Xem Magga). Có ba loại trí tuệ: trí tuệ nhờ được truyền đạt (sutamayā-paññā), trí tuệ nhờ tư duy (cittā-mayā-paññā), và trí tuệ nhờ vào kinh nghiệm tu tập (bhāvanā-mayā-paññā). Trong ba loại trí tuệ này chỉ có trí tuệ thứ ba mới có thể làm cho tâm thanh tịnh hoàn toàn; trí tuệ này đạt được nhờ tu tập thiền Minh Sát Tuệ. Nó là một trong năm sức mạnh của tâm (xem Bala), một trong bảy chi phần giác ngộ (xem Bojjhaṅga), và một trong mười Ba-la-mật.
Pāramī / pāramitā: Sự hoàn hảo, đạo đức; đức tính tốt của tâm, đức tính này dùng để phá vỡ tự ngã và vì vậy đưa chúng ta đến giải thoát. Mười Ba-la-mật là: 1. Bố thí (dāna), 2. Trì giới (sīla), 3. Xuất ly (nekkhamma), 4. Trí tuệ (paññā), 5. Tinh tấn (viriya), 6. Nhẫn nhục (khanti), 7. Chân chánh (sacca), 8. Quyết định (adhiṭṭhāna), 9. Từ bi (mettā), 10. Xả ly (upekkhā).
Paṭicca samuppāda: . Vòng duyên khởi có điều kiện; nguồn gốc duyên khởi. Tiến trình, bắt đầu vô minh, do vô minh chúng ta tạo ra luân hồi khổ cho chính chúng ta
Pūjā: Sự tôn kính, sự thờ phượng, lễ nghi tôn giáo hoặc nghi lễ. Ðức Phật đã dạy rằng sự tôn kính duy nhất đối với Ngài là thực hành theo lời dạy của Ngài, từ bước đầu cho đến đích.
Puññā: Đạo đức, hành động thiện, nhờ làm lành chúng ta đạt được hạnh phúc ngay bây giờ và tương lai. Với người tại gia, puññā bao gồm bố thí (dāna), trì giới, sống đời sống đạo đức (sīla) và tu tập thiền định (bhāvanā).
Rāga: Tham ái. Kết hợp với sân giận và vô minh, một trong ba căn bản phiền não của tâm. Ðồng nghĩa với Lobha.
Ratana: Châu báu, trân bảo. Ti-ratana: Tam bảo gồm có đức Phật, Giáo pháp, và Tăng đoàn.
Rūpa: 1) Vật chất; 2) Những đối tượng có thể thấy bằng mắt. Xem Āyatana, Khandha.
Sacca: Chân lý. Bốn chân lý cao thượng (ariya-sacca) là: 1) Chân lý về khổ (dukkha-sacca); 2) Chân lý về nguyên nhân của khổ (samudaya-sacca); 3) Chân lý về sự đoạn diệt khổ (nirodha-sacca); 4) Chân lý về con đường dẫn đến sự đoạn diệt khổ (magga-sacca).
Sādhu: Lành thay; khéo nói. Một sự biểu lộ đồng ý hoặc chứng minh.
Samādhi: Thiền định, sự chế ngự tâm. Phần thứ hai trong Tam Vô lậu học của tu tập Bát Thánh Đạo. Khi tâm tu tập đến giai đoạn thuần thục hành giả sẽ đạt đến những trạng thái thiền định, nhưng tâm vẫn không thể giải thoát. Có ba loại thiền định: 1) Khaṇika-samādhi: Định tạm thời, thiền định đạt được trong từng sát na; 2) Upacāra samādhi: Định cận hành, trạng thái tâm hướng đến nhập định; Appanā-samādhi: Đắc định, một trạng thái tâm nhập định. Trong ba loại thiền định này, định tạm thời (khaṇika-samādhi) là sự chuẩn bị thích hợp để có thể bắt đầu thực hành thiền Minh Sát Tuệ.
Samaṇa: Sa-môn, du sĩ, khất sĩ. Vị đã từ bỏ đời sống gia đình. Trong khi đó một người Bà-la-môn dựa vào một vị thần linh để "cứu rỗi" hoặc giải thoát cho vị ấy, vị Sa-môn tìm cầu giải thoát nhờ vào nỗ lực tự thân. Vì vậy thuật từ có thể dùng để chỉ đức Phật và đệ tử của Ngài, những vị đã chọn đời sống xuất gia, nhưng thuật từ cũng bao gồm những vị Sa-môn không phải là đệ tử của đức Phật. Samaṇa Gotama (Sa-môn Gotama) là tên của đức Phật thường được những người ngoại đạo gọi.
Samatha: Sự tĩnh lặng, khinh an. Samatha-bhāvanā, sự tu tập tịnh chỉ; đồng nghĩa với định. Xem Bhāvanā.
Sampajāna: Đồng nghĩa Sampajañña. Xem dưới đây.
Sampajañña: Tuệ tri tất cả hiện tượng của thân-tâm. Có nghĩa là sự thấu triệt bản chất vô thường qua việc quán sát cảm thọ.
Saṃsāra: Vòng luân hồi; thế giới có điều kiện; thế giới khổ đau.
Samudaya: Nguyên nhân sinh khởi. Samdaya-dhamma, hiện tượng sinh khởi. Samudaya-sacca, chân lý về nguyên nhân của khổ, chân lý thứ hai của Tứ Thánh Đế.
Saṅgha: Cộng đồng, đoàn thể các vị thánh, có nghĩa là những vị đã chứng nghiệm Niết-bàn; đoàn thể của các tu sĩ Phật giáo; một thành viên của đoàn thể thanh tịnh, một Tỳ-kheo hoặc Tỳ-kheo-ni.
Saṅkhāra: Tâm hành; hành động có chủ ý; phản ứng của tâm; tâm có điều kiện. Một trong năm uẩn (khandhā), cũng như chi phần thứ hai của vòng duyên khởi có điều kiện (paṭicca samuppāda). Saṅkhāra là nghiệp, hành động dẫn đến kết quả trong tương lai và vì vậy nó có trách nhiệm trực tiếp đối với đời sống tương lai của chúng ta. (Tiếng phạn là Saṃskāra).
Saṅkhārupekkhā: Nghĩa đen là sự xả ly đối với các phản ứng (saṅkhārā). Một giai đoạn của tu tập thiền Minh Sát Tuệ, hệ quả của kinh nghiệm về sự tan rã, trong đó những phiền não ngủ ngầm trong vô thức sinh khởi lên bề mặt của tâm thức và hiện hành ở thân cảm thọ. Tu tập tâm xả ly (upekkhā) đối với những cảm thọ này, thiền giả không tạo ra saṅkhārā mới và cho phép những saṅkhārā cũ tiêu tan. Vì vậy tiến trình lần lượt dẫn đến đoạn diệt toàn bộ saṅkhārā.
Saññā: (Phát xuất từ saṃyutta-saññā, tưởng tri có điều kiện) tưởng tri, sự hiểu biết. Một trong năm uẩn (khandhā). Vì những định kiến của các hành ở quá khứ nên chúng ta đã mang những nhận thức bị nhuốm màu. Trong thực tập thiền Minh Sát Tuệ, saññā được chuyển thành trí tuệ (paññā), tuệ tri thực thể như thật nó đang là. Ðó là sự nhận thức về vô thường, khổ, vô ngã, và bản chất ảo giác của cái đẹp thân thể (anicca-saññā, dukkha-saññā, anattā-saññā, asubha-saññā) .
Saraṇa: Nơi cư trú, sự nương tựa, sự bảo vệ. Ti-saraṇā: Qui y Tam bảo, có nghĩa là nương tựa đức Phật, Giáo pháp và Tăng đoàn.
Sati: Chánh niệm. Một chi phần của Bát Thánh Đạo (Xem Magga), cũng như của Năm lực (xem Bala) và của Bảy chi phần giác ngộ (xem Bojjhaṅga). Ānāpāna-sati, sự chánh niệm hơi thở.
Satipaṭṭhāna: Sự tu tập chánh niệm. Có bốn pháp quán liên quan đến chánh niệm: 1) Quán sát về thân (kāyānupassanā); 2) Quán sát về những cảm thọ sinh khởi trong thân (vedanānupassanā); 3) Quán sát về tâm (cittānupassanā); 4) Quán sát về các chức năng của tâm (dhammānupassanā). Quán sát các cảm thọ bao gồm bốn pháp quán sát này, vì các cảm thọ có liên quan trực tiếp đến thân cũng như tâm. Kinh Đại Niệm Xứ (The Mahā-Satipaṭṭhāna Suttanta) (Trường Bộ Kinh, số 22) là nguồn tài liệu chính hàm chứa lý thuyết căn bản, hướng dẫn thực hành thiền Minh Sát Tuệ.
Sato: Tỉnh giác. Sato sampajāno; tỉnh giác với tuệ tri về bản chất vô thường của thân và tâm trong mọi phương diện nhờ tu tập quán sát các cảm thọ.
Siddhattha: Nghĩa đen là "người hoàn tất công việc của mình". Tên của đức Phật lịch sử. (Tiếng phạn là Siddhārtha.)
Sīla: Đạo đức, sự từ bỏ những hành động của thân và miệng có hại đến bản thân và mọi người. Phần đầu tiên trong ba chi phần tu tập của Bát Thánh Đạo (Xem Magga). Với người tại gia, sīla được hành trì trong đời sống thường nhật qua việc tuân giữ năm giới.
Sotāpanna: Người đã chứng đạt giai đoạn đầu tiên của thánh quả (vị Nhập lưu), và đã chứng nghiệm Niết-bàn (điểm này không chính xác theo truyền thống Thượng tọa bộ). Xem Ariya.
Sukha: Hạnh phúc. Trái nghĩa với Dukkha.
Sukhuma: Vi tế, nhỏ nhiệm. Trái nghĩa với Oḷārika.
Suta-mayā-paññā: Nghĩa đen là trí tuệ đạt được do nghe từ người khác. Văn tuệ. Xem paññā.
Sutavā / sutavant: Được hướng dẫn; người đã nghe sự thật, đã đạt được trí tuệ do được truyền đạt. Trái nghĩa với Assutavā.
Sutta: Bài thuyết giảng của đức Phật hoặc bài thuyết giảng của những vị đệ tử thượng thủ của Ngài. (tiếng phạn là Sutra)
Taṇhā: Nghĩa đen là "sự khao khát". Bao gồm cả hai: tham ái và oán ghét. Đức Phật đã nhận ra taṇhā như nguyên nhân của đau khổ (samudaya-sacca) trong bài pháp đầu tiên của Ngài, bài kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattana Sutta). Trong vòng duyên khởi có điều kiện (paṭicca-samuppāda), Ngài đã giải thích rằng, taṇhā phát sinh khi có sự phản ứng lại đối với những cảm thọ trên thân.
Tathāgata: Nghĩa đen là "đã đến như vậy" hoặc "đã đi như vậy". Vị ấy nhờ đi trên con đường thực tại nên đạt đến thực tại tối hậu, nghĩa là một vị Giác ngộ. Thuật từ thường dùng chỉ cho đức Phật.
Theravāda: Nghĩa đen là "giáo lý của các vị Trưởng lão". Giáo lý của đức Phật được lưu giữ ở những quốc gia thuộc Nam Á (Miến Điện, Sri-Lanka, Thái Lan, Lào, Campuchia). Nói chung giáo lý này được chấp nhận như là hình thức giáo lý nguyên thuỷ nhất.
Ti-lakkhaṇa: Xem Lakkhaṇa.
Tipiṭaka: Nghĩa đen là "Tam tạng". Ba tuyển tập giáo lý của đức Phật là: 1) Vinaya-piṭaka: Tạng luật, tuyển tập các giới-luật cho giới xuất gia; 2) Sutta-piṭaka: Tạng kinh, tuyển tập những bài pháp; 3) Abhidhamma-piṭaka: Tạng luận, tuyển tập những lời dạy siêu việt, có nghĩa là sự giải thích giáo pháp mang tính triết lý có hệ thống. (Tiếng phạn là Tripiṭaka)
Ti-ratana: Xem Ratana.
Udaya: Sự sinh khởi. Udayabbaya, sự sinh khởi và hoại diệt, có nghĩa là vô thường (cũng như udaya-vyaya). Nhờ tu tập quán sát sự thay đổi liên tục của các cảm thọ chúng ta đạt được trí tuệ nhận ra thực tại vô thường này.
Upādāna: Sự tham đắm, sự chấp thủ.
Upekkhā: Sự xả ly; trạng thái của tâm thoát khỏi tham lam, sân giận và si mê. Một trong bốn trạng thái thanh tịnh của tâm (xem Brahma-vihāra), một trong bảy chi phần giác ngộ (xem Bojjhaṅga), và một trong mười Ba-la-mật.
Uppāda: Sự xuất hiện, sự sinh khởi. Uppāda-vaya, sự sinh khởi và hoại diệt. Uppāda-vaya-dhammino, có cùng bản chất sinh khởi và hoại diệt.
Vaya / vyaya: Hoại diệt, suy tàn. Vaya-dhamma, hiện tượng hoại diệt.
Vedanā: Cảm thọ. Một trong năm uẩn (khandhā). Ðức Phật dạy cảm thọ có hai: thân và tâm; vì vậy cảm thọ giúp chúng ta phương tiện để kiểm tra toàn bộ những hiện tượng thân-tâm. Trong vòng duyên khởi có điều kiện (paṭicca samuppāda), Ðức Phật đã giải thích rằng tham ái (taṇhā), nguyên nhân của khổ, phát sinh khi có sự phản ứng với cảm thọ. Nhờ tu tập quán sát cảm thọ một cách khách quan chúng ta có thể không tạo ra những phản ứng mới, và có thể trực tiếp kinh nghiệm thực tại vô thường trong chính chúng ta. Kinh nghiệm này là điểm then chốt để đoạn trừ tham ái, dẫn đến tâm giải thoát.
Vedanānupassanā: Sự quán sát những cảm thọ trên thân. Xem Satipaṭṭhāna.
Viññāṇa: Tâm thức, sự nhận thức. Một trong năm uẩn (khandhā).
Vipassanā: Minh sát tuệ, sự nội quán, tuệ quán làm thanh tịnh tâm; đặc biệt tuệ quán bản chất vô thường, khổ và vô ngã của thân và tâm. Vipassanā-bhāvanā, sự tu tập có hệ thống về tuệ quán qua phương pháp thiền định quán sát thực tại của chính chúng ta bằng cách quán sát những cảm thọ trong thân chúng ta.
Viveka: Vô tham, nhận thức không phân biệt.
Yathā-bhūta: Nghĩa đen là "như thật là". Thật tại hiện hữu. Yathā-bhūta-ñāna-dassana, trí tuệ chứng ngộ chân lý như thật.

MỘT SỐ ÐỊA CHỈ CÁC TRUNG TÂM
TU THIỀN MINH SÁT TUỆ TRÊN THẾ GIỚI

Những khoá tu thiền Minh Sát Tuệ theo phương pháp của thiền sư U Ba Khin được Ngài S.N. Goenka tổ chức định kỳ tại các Trung Tâm Thiền Minh Sát Tuệ dưới đây:
(Các Trung Tâm có đánh dấu sao (*) là những Trung Tâm đang trong giai đoạn xây dựng, vì vậy có thể các khoá tu mười ngày chưa được tổ chức theo định kỳ căn bản.)
 INDIA (các Trung tâm ở Ấn độ)
Vipassana Internatiional Academy, Dhamma Giri,
PO Box 6, Igatpuri, 422403 Dist. Nasik, Maharashtra
Tel: [91] (02553) 84076, 94302, 84086; Fax: [91] (02553) 84176
Vipassana Centre, Dhamma Thalī
PO Box 208, Jaipur 302001, Rajasthan
Tel: [91] (0141) (Off.) 49520, (T.R.) 49311
Vipassana International Meditation Centre, Dhamma Khetta
12.6 km. Nagarjun Sagar Road, Kusum Nagar Vanasthali Puram,
Hyderabad 500 070, Andhra Pradesh
Tel: [91] (040) 402 0290, 402 1746; City Off. (040) 473 2569
Kutch Vipassana Centre, Dhamma Sindhu
Village-Bada, Dist. Mandvi, Kutch 370 475, Gujarat
Tel: [91] (028347) (Off.) 303, (T.R.) 304
Vipassana Centre, Dhamma Gaṅgā
Bara Mandir Ghat, Harishchandra Dutta Road,
Panihati (Sodepur), Dist. 24 Parganas, West Bengal 743 176
Tel: [91] (033) 553 2855, City Off. (Cal.): Tel: (033) 251 767, 258 063
* Himachal Vipassana Cetre,
Dhamma Sikhara
Dharamsala 176 219, Dist. Kangra, H.P.
*Dhamma Salila, Dehradun, U.P.
* Dhamma Cakka, Sarnath, U.P.
* Dhamma Bodhi, Bodhgaya.
* Dhamma Licchavī, Muzzaffarpur, Bihaṛ
* Dhamma sota, Haryana (Near New Delhi).
* Gurjar Vipassana Kendra, Dhamma Pīṭha,
Ahmedabad 380 01.
*Dhamma Koṭa, Rajkot, Gujarat.
* Dhamma Kānana, Durg-Bhilai, M.P.
* Dhamma Nāga, Nagpur.
* Dhamma Sarovara, Dhule, Maharashtra.
* Deccan Vipassana Research Centre,
Dhammālaya, Hatkangale 416 109, Maharashtra.
* Madras Vipassana Centre, Dhamma Setu,
Madras 600 079 Tamil Nadu.
* Dhamma Sumana, Bangalore, Karnataka.
NEPAL
Nepal Vipassana Centre, Dharmashriṅga,
Budhanikantha, Muhan Pokhari, Kathmandu
Tel: [977] (01) 290 655, 290 669
City Office: Jyoti Bhawan, Kantipath, PO Box 133 Kathmandu.
Tel: [977] (01) 225 490, 225 230; Fax: [977] (01) 223 067
* Dhamma Jananī, Lumbini.
* Dhamma Tarāi, Birganj.
SRI LANKA
Vipassana Meditation Centre, Dhamma Kūṭa,
Mowbray, Hindagala, Peradeniya
c/o Mr Brindley & Mrs Damayanti Ratwatte,
262 Katugastota Road, Kandy.
Tel: [94] (01) 34 649.
MYANMAR
Vipassana Centre, Dhamma Joti,
Nga Htat Gyi Pagoda Road, Bahan Township, Yangon, Myanmar
Tel: [95] (01) 39 290
THAILAND
Thailand Vipassana Centre, Dhamma Kamala,
Contact: 65/9 Chaengwattana Soi 1, Banghen, Bangkok.
Tel: [66] (02) 521 0392; Fax: [66] (02) 552 1753.
CAMBODIA
* Cambodia Vipassana Centre, Dhamma Kamboja,
c/o Ven. Bhikkhu Sanghabodhi,
2100 W. Willow St., Long Beach, CA 90810, USA.
Tel: [1] (213) 595 0566.
JAPAN
Japan Vipassana Centre, Dhamma Bhānu,
Mizuho-Cho, Funai-Gun, Kyoto-Fu 62203
Tel: [81] (0771) 860 765.
AUSTRALIA & NEW ZEALAND
Vipassana Meditation Centre, Dhamma Bhūmi,
PO Box 103, Blackheath, NSW 2785 AUS
Tel: [61] (047) 877 436; Fax: [61] (047) 877 221.
Vipassana Cente Queensland, Dhamma Rasmi,
PO Box 119, Rules Road, Pomona, Qld 4568 AUS
Tel: [61] (071) 861 306.
Vipassana Centre, Dhamma Medinī,
Burnside Road, RD3 Kaukapakapa, NZ
Tel: [64] (09) 420 5319
* Vipassana Foundation Tasmania, Dhamma Pabhā,
PO Box 6A, Hobart, Tas 7000 AUS
* Melbourne Dhamma House, Dhamma Niketana,
PO Box 344, North Blackburn, Vic 3130 AUS
Tel: [61] (03) 878 5744
NORTH AMERICA
Vipassana Meditation Centre, Dhamma Dharā,
PO Box 24, Shelburne Falls, MA 01370
Tel: [1] (413) 625 2160; Fax: [1] (413) 625 2170
Email: vmcdhara@aol.com
California Vipassana Centre, Dhamma Mahāvana,
PO Box 1167, North Fork, CA 93643
Tel: [1] (209) 877 4386; Fax [1] (209) 877 4387
Email: mahavana@aol.com
Northwest Vipassana Centre, Dhamma Kuñja,
PO Box 245, Ethel, WA 98542
Tel: [1] (360) 978 5434
Southwest Vipassana Meditation Centre, Dhamma Sirī
10850 County Road 155A, Kaufman, TX 75142
Tel: [1] (214) 932 7868
EUROPE
European Vipassana Centre, Dhamma Mahī,
"Le Bois Planté," Louesme, F-89350 Champignelles, France.
Tel: [33] (86) 45 7514; Fax: [33] (86) 45 7620
Vipassana Centre, Dhamma Dīpa,
Harewood End, Hereford, HR2 8NG, England, UK
Tel: [44] (01989) 730 234; Fax: [44] (01989) 730 450

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét