Bản đồ hành trình tâm linh (Sách) Giới thiệu và Mục lục
Bản đồ hành trình tâm linh- Chương 1: Chuẩn bị tâm
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 2 - Các kỹ năng và hiểu biết cơ bản
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 3 - Con đường bước vào thiền Vipassana
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 4 - Tiếp Cận Tuệ Giác Thứ Nhất
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 5: Tuệ giác thứ nhất và thứ hai: Hay biết tâm và đối tượng; Phân biệt nhân duyên
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 6: Tuệ tri vô thường, khổ và vô ngã bằng kinh nghiệm trực tiếp
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 7 - Tuệ thứ tư : Kinh nghiệm sự sanh diệt của các hiện tượng. Phân biệt đạo và phi đạo.
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 8 Từ Tuệ Diệt đến Tuệ Giản trạch.
Bản đồ hành trình tâm linh (Chương 9)
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 10: Niết bàn và sau đó
Bản đồ hành trình tâm linh - Chương 11: Những suy nghĩ cuối cùng và chuẩn bị cho kỳ nhập thất
Chương 11: Những suy nghĩ cuối cùng và chuẩn bị cho kỳ nhập thất
Như các bạn đã biết, tôi đã nói rất nhiều về việc chuẩn bị. Chuẩn bị là công việc rất quan trọng. Bạn hãy thực sự suy nghĩ đến điều ấy mà xem. Nếu chúng ta đi qua cuộc đời mà không hề chuẩn bị tý gì, mọi sự chỉ xảy đến với chúng ta một cách tình cờ, hú họa, tôi không cho rằng đó là một cách sống tốt đẹp. Tất nhiên có nhiều điều trong cuộc sống đến một cách bất ngờ đòi hỏi chúng ta phải ứng phó ngay lập tức; đôi khi có những việc như vậy xảy ra. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, nếu suy nghĩ, chúng ta cũng biết rằng có điều gì đó sắp xảy đến hoặc ít nhất cũng có tỷ lệ xác suất lớn cho một sự việc nào đó sẽ xảy ra. Cái gì là cái chắc chắn sẽ phải xảy đến trong cuộc đời chúng ta? Đó là cái chết. Cái chết nhất định là điều chắc chắn; không thể nghi ngờ gì về điều đó cả. Chúng ta đã chuẩn bị cho nó chưa?
Thường thì tôi muốn nói một cách tích cực, nói những điều khích lệ để sách tấn mọi người làm những việc tốt.
Nhưng cái chết lại chính là một động lực lớn, một bài học lớn.
Tôi có biết một số người đã từng ở rất gần cái chết. Tôi đã từng đưa họ đến bệnh viện nên tôi thấy được họ cảm nhận ra sao. Họ rất kiệt sức, gần như đang chết. Tôi đưa họ đến bệnh viện và chăm sóc họ và tôi phát hiện ra một điều là những người đã từng kinh qua cái chết một cách thật sâu sắc như vậy, khi quay trở lại cuộc sống đền biến thành những con người khác hẳn. Đây là điều rất quan trọng. Vì vậy, mặc dù chắc chắn một điều là trước sau gì mình cũng phải chết, nhưng chúng ta không hề biết cái chết sẽ đến lúc nào, hôm nay hay 50 năm nữa, ai biết. Nó có thể đến vào ngày hôm nay, ai mà biết được! Tốt hơn cả là phải chuẩn bị trước.
Chúng ta đều biết khóa thiền tích cực này sắp bắt đầu bởi vì chúng ta đã chuẩn bị cho nó. Tốt nhất là phải chuẩn bị và hiểu rằng không phải sự hành thiền của bạn bắt đầu từ ngày khai giảng. Nó đã khởi sự từ lâu trước đây rồi. Khóa thiền tích cực chỉ là một phần của cả quá trình đó, thậm chí sau khóa thiền, sự thực hành của các bạn vẫn tiếp tục cho đến khi chết, tới tận giây phút cuối cùng. Đây chính là điều tôi đang thực sự chuẩn bị cho nó. Tôi muốn biết xem giây phút cuối cùng đó sẽ cảm thấy ra sao, nó sẽ như thế nào, và trạng thái tâm của tôi vào khoảnh khắc cuối cùng, một giây trước khi chết sẽ ra sao. Tôi muốn biết điều đó và chánh niệm về nó rồi sẽ chết. Đó là cách chết tốt đẹp nhất.
Vì vậy, tôi đang thực sự chuẩn bị cho điều đó. Khi bạn chuẩn bị đủ kỹ càng, công việc của bạn coi như đã xong được một nửa. Có thể lấy một ví dụ rất đơn giản từ ngay trong cuộc sống của mình. Hầu hết chúng ta đã học hành nhiều năm, cũng đã có cả bằng đại học: người nào không học kỹ, không lên lớp nghe giảng, không đi thực tập thì không thể làm bài tốt. Khi kỳ thi đến gần thì họ thế nào? Họ hoảng lên, lo lắng đến nỗi mất ăn mất ngủ. Khi bước chân vào phòng thi, họ lo phát run phát rét. Trong phòng thi, họ nhìn đề bài mà than thầm: “Câu này tôi không biết, câu kia tôi không hiểu”; lúc đó họ đã quá luống cuống và trạo cử đến nỗi không làm được việc gì nữa, không còn thời gian để mà suy nghĩ nữa. Ngay từ khi còn là sinh viên, tôi đã cố gắng chuẩn bị bài rất kỹ, có thể đó cũng là một phần tính cách của tôi. Có người muốn chuẩn bị bài kỹ, nhưng cũng có người chỉ trông chờ vào may rủi. Trông chờ vào vận may không phải là một việc tốt. Nếu trông chờ vận may, sẽ chỉ có một khả năng rất nhỏ để điều đó xảy ra. Vì vậy, ngay từ khi còn rất trẻ, tôi thường học bài rất kỹ để chuẩn bị cho kỳ thi, và khi vào phòng thi tôi chỉ mang theo bút chì, bút mực, thước kẻ và giấy chứng minh, chỉ chừng ấy thôi. Không cần sách vở, giấy tờ gì cả, không cần phải học thêm nữa, quá muộn rồi. Nếu bạn vẫn muốn học gạo thêm, thì lúc đó đã là quá muộn rồi. Bạn chỉ càng làm mình thêm rối trí và mệt mỏi thôi. Đây là lúc bạn cần phải thật thư giãn, thoải mái.
Khi vào phòng thi, tôi không bao giờ đọc đề bài ngay lập tức. Hãy để qua một bên đã, chỉ ngồi đó và hành thiền trong khoảng 5 phút. Rồi sau đó, khi tâm đã thật tĩnh lặng, mới giở đề bài ra đọc và thấy: “A, câu này tôi có thể trả lời được”, rồi viết ra một cách từ từ, không vội vàng, khi xong rồi thì: “OK, vậy là đã xong được một câu”. Khi bạn làm xong một việc một cách tốt đẹp, nó sẽ làm cho bạn thấy phấn khởi và tự tin hơn nhiều, nó giúp bạn thêm bình tĩnh. Sau đó đọc tiếp câu thứ hai: “A, câu này mình cũng làm được”, và bắt tay vào làm câu đó. Khi tôi thấy câu nào quá khó thì: “OK, để đấy đã, tôi sẽ quay lại làm nó sau”, rồi chuyển sang câu khác. Chúng ta cần sống cuộc đời của mình như vậy.
Mặc dù đã chuẩn bị chu đáo trong cuộc sống, nhưng chúng ta cũng không thể đảm bảo được rằng mọi việc sẽ xảy ra đúng như mình mong đợi. Chúng ta cũng cần phải chuẩn bị cho cả điều này nữa.
Nhưng nếu đã chuẩn bị kỹ, thì ít nhất chúng ta cũng cảm thấy yên tâm rằng nó sẽ không đến nỗi quá tệ. Sự việc xảy ra sẽ không đến nỗi quá xấu. Ít nhất điều đó cũng làm cho mình mãn nguyện. Vì vậy, sự chuẩn bị là rất quan trọng, và xét về một mặt nào đó, chúng ta đi qua cuộc đời này chỉ làm công việc chuẩn bị mà thôi; công tác chuẩn bị không bao giờ kết thúc. Thực ra việc chuẩn bị này chính là cuộc sống của mỗi chúng ta. Thậm chí tôi còn đang chuẩn bị cho kiếp sau của mình nữa, bởi vì tôi biết là nó sẽ đến. Nếu biết cách chuẩn bị , bạn sẽ cảm thấy tự tin rằng gần như chắc chắn nó sẽ xảy ra theo đúng những gì mình đã chuẩn bị.
Đó chính là cách Đức Phật thành tựu được Phật quả, bởi vì Ngài đã chuẩn bị cho điều đó. Balamật (parami) là gì? Balamật là sự chuẩn bị, nó là việc làm hướng tới hoàn hảo.
Bạn thực hành một pháp hành tốt đẹp đến mức nó trở thành hoàn hảo và thực chất đó chính là sự chuẩn bị. Không hoàn thành đầy đủ các Balamật, nghĩa là không tự chuẩn bị cho mình, không tự làm cho mình xứng đáng với nó, thì nó sẽ không thể xảy đến. Nếu muốn cho điều gì đó xảy ra, chúng ta phải chuẩn bị cho nó và cảm thấy rằng mình đã sẵn sàng và xứng đáng với nó. Chỉ khi đó, chúng ta mới cảm thấy thoải mái và hạnh phúc.
Ngay cả hạnh phúc cũng cần phải có thử thách. Bạn phải vượt qua một hoàn cảnh thật khó khăn trong hiện tại. Vậy nếu đã chuẩn bị, bạn sẽ cảm thấy rất hạnh phúc và hứng thú về điều đó. Nếu không chuẩn bị, bạn sẽ cảm thấy thật kinh khủng. Bạn sẽ càng lo lắng hơn, bất an hơn. Chúng ta đã phải chuẩn bị cả một thời gian dài và vẫn tiếp tục chuẩn bị cho nó. Sau đây là một bài kệ (gatha) rất hay, nó khích lệ các thiền sinh rất nhiều. Đức Phật nói:
Atitam nanvagameyya,
nappatikankhe anagatam.
Yad atitam pahinan tam,
appattan ca anagatam.
Paccuppannan ca yo dhammam,
tattha tattha vipassati,
asamhiram asamkuppam,
tam vidva manubruhaye.
Ajj’ eva kiccam atappam;
Ko janna maranam suve?
Na hi no samgaran tena
Mahasenena maccuna.
Evamviharim atapim
ahorattam atanditam
Tam ve bhaddekaratto ti
Santo acikkhate muniti.
~MN iii.187
Quá khứ không truy tìm,
Tương lai không ước vọng.
Quá khứ đã đoạn tận,
Tương lai lại chưa đến.
Chỉ có pháp hiện tại
Tuệ quán chính là đây,
Không động không rung chuyển.
Biết vậy nên tu tập.
Hôm nay nhiệt tâm làm
Ai biết chết ngày mai?
Không ai điều đình được
Với Đại quân thần chết.
Trú như vậy nhiệt tâm
Đêm ngày không mỏi mệt
Xứng gọi Nhất dạ Hiền
Bậc an tịnh trầm lặng.
(Kinh Nhất dạ hiền giả - Trung Bộ Kinh, HT Thích Minh Châu dịch)
“Quá khứ không truy tìm” (Atitam nanvagameyya) nghĩa là không (na) đi (gama) về quá khứ (atitam) hoài (anu). Điều đó không có nghĩa chúng ta phải hoàn toàn quên quá khứ. Nghĩa của câu này thực ra đã rất rõ ràng, nếu bạn thực sự nhìn hoặc lắng nghe một cách cẩn thận. Đừng nghĩ mãi về quá khứ, nó chẳng đi đến đâu cả, chỉ nghĩ quanh nghĩ quẩn mà thôi. Nếu có điều gì đó ích lợi mà bạn có thể nhớ lại từ quá khứ, thì hãy nhớ lại và tận dụng nó. Chúng ta phải nhớ quá nhiều thứ: nào là số điện thoại, các loại địa chỉ, quá nhiều thứ cần phải nhớ. Có rất nhiều điều đã xảy ra hoặc chúng ta đã từng làm trong quá khứ, chúng ta cũng phải nhớ. Nhưng chỉ nên ghi nhớ những kinh nghiệm hữu ích đó và sử dụng chúng như là một phần cuộc sống của chúng ta. Điều đó thì tốt. Còn cứ mãi suy nghĩ về quá khứ và tự làm cho mình buồn khổ thì đó là điều không nên.
Nhớ lại và nghĩ ngợi những điều đã diễn ra trong quá khứ; để sử dụng chúng một cách khôn ngoan là việc nên làm. Đức Phật cũng thường kể về những kiếp quá khứ của Ngài. Kể về quá khứ là việc lợi ích, nhưng đừng suy nghĩ quá nhiều về quá khứ, đừng tạo thành một thói quen như vậy.
Khi bạn thấy mình đang suy nghĩ về một điều vô ích nào đó; hãy nhìn nó thật kỹ, nhìn vào suy nghĩ đó thật kỹ; nhìn thái độ của mình, tạo sao mình cứ suy nghĩ mãi chuyện đó? Có nỗi lo sợ hay sự dính mắc nào ở đó chăng? Khi bạn lo sợ điều gì, bạn thường suy nghĩ rất nhiều về nó, bạn không thể quên được. Khi dính mắc vào cái gì đó, bạn cũng suy nghĩ hoài về nó. Như vậy, có rất nhiều lý do để mọi người suy nghĩ miên man về một vấn đề nào đó. Hãy nhìn vào tâm mình và tìm hiểu xem tại sao mình lại suy nghĩ mãi chuyện đó như vậy. Trước tiên, hãy nhìn các suy nghĩ của mình, rồi sau đó nhìn sự dính mắc của mình: Tại sao bạn lại quá dính mắc với những việc đó như vậy?
“Tương lai không ước vọng” (nappatikankhe anagatam). Đây không phải là câu dịch chính xác từ bài kệ Pali; nhưng cũng gần nghĩa như vậy.
Nghĩ ngợi xem mọi việc có xảy đến hay không hoặc lo lắng về tương lai, tất cả những điều đó thật là vô nghĩa. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không vạch kế hoạch cho tương lai.
Có nhiều người hỏi tôi rằng: “Đức Phật nói rằng không suy tầm về quá khứ, cũng không ước vọng tương lai; vậy chúng tôi phải sống như thế nào đây”. Họ không hiểu được ý nghĩa thực sự của bài kệ này. Đức Phật không nói đừng suy nghĩ bất cứ điều gì về quá khứ. Đức Phật cũng không nói là đừng vạch kế hoạch cho tương lai. Hãy suy nghĩ về quá khứ để mà rút ra những bài học có ích cho mình và sử dụng nó. Nhưng chớ mải mê suy nghĩ quá nhiều và tự làm cho mình buồn khổ; bạn sẽ trở nên buồn khổ đến mức không thể làm được bất cứ điều gì lợi ích được nữa. Bạn chỉ phí phạm thời gian và năng lượng mà thôi. Đối với những người hành thiền thì đó không phải là một việc đúng đắn nên làm. Nhưng khi bạn nghĩ đến nó một cách tự nhiên, thì hãy nhìn thật sâu vào nó. Sự dính mắc, chính là sự dính mắc đã xui khiến bạn suy nghĩ hoài về nó như vậy. Chúng ta vạch kế hoạch cho tương lai, chúng ta lên kế hoạch cho khóa thiền tích cực, tôi trù bị cho việc quay trở lại Singapore; chúng ta phải làm tất cả những điều đó. Nhưng lo lắng quá mức thì cũng không có ích lợi gì. Không cần thiết phải lo lắng. Hãy lên kế hoạch thật chu đáo, tìm hỏi mọi việc liên quan và làm những việc cần làm, cố gắng tốt nhất đến mức có thể, nhưng đừng lo lắng và nghĩ ngợi quá mức.
“Quá khứ đã đoạn tận” (Yad atitam pahinan tam) tất nhiên chúng ta đều biết là quá khứ thì đã qua mất, nhưng chúng ta vẫn cứ bám víu vào quá khứ, suy nghĩ về quá khứ và làm như nó đang còn hiện hữu ở đây. Chúng ta thích nghĩ những điều mình muốn nó phải xảy ra, chúng ta tưởng tượng và làm như thể nó thật sự đang diễn ra vậy. Chỉ có suy nghĩ mới làm cho quá khứ trở lại với hiện tại. Chúng ta tưởng tượng về quá khứ và làm nó trở thành như thực, như thể nó đang ở trong hiện tại vậy. Nếu chúng ta không suy nghĩ về nó, nó sẽ không còn thật như vậy nữa, nó không có mặt ở đây, nó chỉ là một ký ức.
“Tương lai lại chưa đến” (Appattan ca anagatam). Cả điều này nữa chúng ta cũng đã biết.
Chúng ta chuẩn bị cho nó và có thể những điều không mong đợi cũng sẽ xảy ra. Chúng ta cũng phải chờ đợi cả điều này nữa. Chúng ta chờ đợi những điều bất ngờ sẽ đến. Đó cũng là một phần của cuộc sống. Hãy nhìn sâu vào cuộc sống như nó đang là.
“Hãy nhìn sâu sắc vào cuộc sống như nó đang là”, cuộc sống ở đây nghĩa là gì? Nó không phải là 70 hoặc 80 năm, bởi vì đó chỉ là một khái niệm. Cuộc sống đích thực là ở đây và bây giờ, và nếu nhìn kỹ hơn thì cuộc sống là cái chúng ta đang thấy hiện nay, cái chúng ta đang nghe bây giờ, cái chúng ta đang ngửi, thân chúng ta đang cảm nhận trong hiện tại, cái chúng ta đang nếm, điều chúng ta đang suy nghĩ.
Cuộc sống đích thực là ở hiện tại. Cuộc sống không phải là một ý tưởng hay một khái niệm, mà nó chính là những cảm giác và tri giác của chúng ta, tại đây và bây giờ.
Khi hành thiền, chúng ta làm gì? Chúng ta chú tâm hoàn toàn vào các cảm giác của mình. Hôm nay, tôi muốn làm rõ từ cảm giác này. Bạn đã hiểu được cảm giác tôi muốn nói đến là gì chưa? Cái tôi muốn nói là: khi bạn cảm thấy lạnh thì đó là một cảm giác, khi bạn cảm thấy nóng thì đó cũng là một cảm giác, khi bạn cảm thấy đau một chỗ nào đó trong thân, đó cũng là cảm giác, khi bạn thấy dễ chịu, đó là cảm giác, khi bạn nhìn thấy một cái gì đó, đó cũng là cảm giác, khi bạn nghe cũng là cảm giác, khi bạn ngửi cũng là cảm giác, khi bạn nếm cũng là cảm giác. Đó là ý nghĩa của từ cảm giác mà tôi muốn nói.
Khi hành thiền, chúng ta chú tâm hoàn toàn và các cảm giác. Làm như vậy là bạn đã nắm được tinh yếu của thiền.
Khi chúng ta chú tâm hoàn toàn tới cảm giác lạnh chẳng hạn, thì cái lạnh có hình dáng không? Không có hình dáng nào cả; cảm giác lạnh không có đường nét, hình thể. Vậy khi chú tâm hoàn toàn đến cảm giác lạnh, chúng ta không hề suy nghĩ tới hình đáng. Chúng ta chỉ chú tâm hoàn toàn vào cảm giác mà thôi. Như vậy, kinh nghiệm trực tiếp là một điều không thể nghĩ bàn, đây lại là một điểm nữa cần ghi nhớ, bạn có đồng ý như vậy không? Bạn có nghi ngờ gì về điểm này không? Có còn hồ nghi gì nữa không? Kinh nghiệm trực tiếp là không thể nghĩ bàn. Bạn chỉ có thể nghĩ về một khái niệm, một ý tưởng nào đó. Bất cứ khi nào bạn nghĩ về quá khứ thì nó không còn là kinh nghiệm trực tiếp nữa. Nó là một khái niệm, một ý tưởng bạn tạo nên ở trong tâm, nó là sự diễn dịch cái kinh nghiệm mà bạn đang nghĩ đến. Thực tế bạn không thể suy nghĩ về kinh nghiệm thực. Điều bạn có thể suy nghĩ chỉ là sự diễn dịch về cái kinh nghiệm đó mà thôi.
Tương lai cũng như vậy, bạn phóng tưởng quá khứ của mình vào tương lai. Vì vậy bạn chỉ có thể suy nghĩ về những ý tưởng và những điều diễn dịch chứ không phải là kinh nghiệm trực tiếp.
Khi hành thiền chúng ta chú tâm hoàn toàn đến kinh nghiệm trực tiếp trên thân tâm mình. Mỗi khi suy nghĩ sanh khởi, chúng ta chú tâm trực tiếp vào nó, hoàn toàn chú ý vào suy nghĩ đó. Có những lúc hoàn toàn không có một suy nghĩ nào sanh khởi, tâm vắng lặng, yên tĩnh và an lạc, và bạn cũng chú ý đến trạng thái tâm đó. Lúc đó không còn là suy nghĩ nữa mà chỉ là một trạng thái tâm, rất trong sáng, rất tĩnh lặng, rất an lạc. Bạn hướng sự chú ý vào nó: “Có điều này hiện đang diễn ra”. Chúng ta không làm bất cứ điều gì với nó cả; không cố thay đổi nó.
Khi hành thiền, chúng ta không cố làm điều gì, không làm cho điều gì phải diễn ra, chỉ cố gắng chú ý tới những gì đang diễn ra như nó đang là. Đây là một điểm rất quan trọng: nhìn thật sâu sắc vào cuộc đời như nó đang là; chỉ nhìn thật sâu, mà không làm bất cứ điều gì với nó cả. Nhiều người khi hành thiền thì phải làm gì? Chỉ cần chú ý!
Nhưng hầu như tất cả mọi người đều ngạc nhiên khi nghe câu trả lời như vậy. Họ cứ nghĩ là phải làm một điều gì đó, phải tạo ra một cái gì đó. Làm công này việc nọ, lăng xăng tạo tác chuyện này chuyện kia là những việc chúng ta thường làm trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng khi hành thiền chúng ta không làm bất cứ một việc gì cả. Chúng ta chỉ chú ý. Thật đơn giản mà cũng thật khó làm, bởi vì nó quá đơn giản. Chúng ta có thói quen làm cho mọi việc trở nên quá phức tạp. Khi chúng ta cố làm điều gì đó, là đã có cái ngã, cái tôi ở trong đó rồi. Trong thiền bạn không thể làm như vậy. Đặt bản thân bạn sang một bên và để cho thiền tự diễn ra; không bản ngã, không làm một cái gì cả, chỉ chú ý hoàn toàn; điều này rất quan trọng.
Nhìn sâu và cuộc đời như nó đang là, ngay từ đây và bây giờ. Ngay ở đây và bây giờ thì không có chuyện gì cả. Bạn có thể dựng nên một câu chuyện về những việc đang diễn ra ngay ở đây và bây giờ được không? Ở đây và bây giờ không có chuyện gì cả, chỉ có các cảm giác sanh diệt, chỉ có cảm giác trực tiếp ngay trước mắt mà thôi.
Vì vậy bài kệ này rất rõ ràng. Nếu bạn hiểu được từng chữ trong đó thì nó chính là những lời hướng dẫn thiền cho bạn.
“Nhìn sâu vào cuộc đời như nó đang là, ngay ở đây và bây giờ, hành giả an trú trong an ổn và giải thoát” (Paccuppannan ca yo dhammam, tattha tattha vipassati, asamhiram asamkuppam). Nếu bạn có thể giữ tâm mình ngay tại đây và bây giờ với tất cả tâm ý, thì ngay đó đã có sự an ổn. Điều đó nghĩa là tâm bạn không trở lui về quá khứ, cũng không móng vọng về tương lai, do đó có an ổn. Khi bạn hoài tưởng quá khứ hay vọng móng tương lại nghĩa là không có an ổn. Khi tâm an trú ở ngay tại đây và bây giờ, chú ý đến bất cứ điều gì đang diễn ra trong thân tâm mình, tức là bạn đã có sự an ổn và giải thoát. Bởi vì khi chú ý hoàn toàn thì sẽ không còn suy nghĩ nữa.
Thực chất suy nghĩ chỉ là một nhà tù giam giữ chúng ta. Khi chúng ta chú ý hoàn toàn, tâm sẽ không có tham. Tham thực ra cũng là một suy nghĩ. Không có suy nghĩ, bạn có thể khởi tâm tham được không? Cứ thử mà xem.
Không có suy nghĩ về câu chuyện, về con người, về hoàn cảnh, chúng ta sẽ không thể khởi tâm tham. Như vậy tâm tham đi liền theo suy nghĩ. Sân cũng vậy, không suy nghĩ về nó bạn sẽ không thể nổi giận. Ở ngay tại đây và bây giờ, không có cái gì để mà tham đắm, không có gì để sân hận. Đó thực chất chính là giải thoát: không tham, không sân, chỉ có sự chú ý hoàn toàn. Do đó cũng không có si ám, vô minh, thất niệm.
“Hôm nay nhiệt tâm làm, đợi đến ngày mai đã quá muộn. Cái chết đến ai ngờ, làm sao có thể điều đình với nó?” (Ajj eva kiccam atappam; Ko janna maranam suve? Na hi no samgaran tena. Mahasenena maccuna). Điều này lại làm tôi nhớ lại một lời ca: “Đợi đến ngày mai thì đã quá muộn”. Đó là một câu hát đâu đó, trong bài “Bây giờ hay chẳng bao giờ”. Ai hát bài đó nhỉ? Tôi không nhớ được nữa. Vì vậy chúng ta phải nhiệt tâm, tinh cần ngay bây giờ, để đến ngày mai sẽ là quá muộn. Cái chết đến bất ngờ; chúng ta không biết mình sẽ ra đi lúc nào, chúng ta chỉ tin là mình sẽ sống lâu: “Ồ, tôi rất khỏe mạnh và còn sống được ít nhất là 20, 30 hoặc 40 năm nữa”. Thậm chí tôi còn hy vọng sẽ sống được đến 50 năm nữa. 50 năm nữa, tôi muốn làm việc cho đến ngày cuối cùng, giây phút cuối cùng trong đời. Dù thế nào chăng nữa, cái chết cũng có thể đến rất bất ngờ. Hầu hết tất cả mọi người đều chết một cách bất ngờ, nhưng có một số người biết mình sắp chết bởi vì họ đã ngã bệnh một thời gian dài. Thực ra những người như vậy là những người rất may mắn. Những người biết trước mình sắp chết, nhiều tháng hoặc nhiều năm trước đó, họ là những người rất may mắn. Nhiều người nói với tôi: “Nếu chết, tôi muốn chết ngay lập tức, như thế sẽ không phải chịu nhiều đau đớn”. Nhưng tôi nhận ra rằng những người biết mình đang chết dần chết mòn; lúc đầu thì họ rất buồn khổ và trầm uất, nhưng về sau, nhất là đối với những người hành thiền, họ ra khỏi trạng thái trầm uất đó rất nhanh và họ hành thiền. Họ tận dụng tối đa từng giây phút, từng ngày từng giờ còn lại của đời mình. Mỗi lúc thức dậy, họ rất mừng “Tôi vẫn còn sống”. Họ tận dụng rất tốt thời gian quý báu của mình; mỗi khi họ gặp một người nào đó, họ đối xử với một tình yêu thương và quan tâm thực sự, bởi vì họ biết rằng họ chỉ còn được ở bên nhau vài ngày, hoặc vài tháng nữa thôi rồi chia tay mỗi người mỗi ngả, không bao giờ còn nhìn thấy nhau nữa.
Tại sao chúng ta lại cứ nghĩ đến những việc khiến mình cay đắng, uất ức làm gì. Tốt hơn cả là hãy nghĩ đến những điều tốt đẹp mà chúng ta có thể làm được cho nhau, những điều chúng ta đã từng làm cho nhau. Hãy đối xử với nhau với sự trân trọng, với lòng nhân hậu, thành thực và cởi mở, hãy sống thật lòng với nhau. Đó là những điều mà tôi đang cố gắng thực hiện. Tôi không biết các bạn cảm thấy thế nào, đối với tôi, trong cả một thời gian dài, rất nhiều năm trong cuộc đời, tôi cảm thấy mình đã sống không thực. Tôi chỉ đóng một vai diễn thật khéo, khéo đến nỗi tất cả mọi người đều tin vào điều đó. Nhưng bạn biết không, khi bạn còn tiếp tục vai diễn, còn đóng kịch thì bạn còn cảm thấy mình sống không thực. Bạn không cảm thấy mãn nguyện với cuộc sống của mình. Nhưng tôi muốn sống thực, tôi thực sự mong muốn tìm hiểu xem tôi muốn gì, tôi cảm thấy như thế nào, tôi là ai, tôi sẽ đi về đâu. Cái chết đến ai ngờ, làm sao chúng ta có thể điều đình được với nó? Không thể điều đình!
“Thánh nhân gọi người biết an trú chánh niệm đêm ngày như vậy là người biết cách tốt nhất để sống một mình” (Evamviharim atapim, ahorattam atannditm, tam ve bhaddekaratto ti. Santo acikkhate muniti). Thánh nhân là những con người minh triết như Đức Phật hay chư vị Thánh tăng Alahán, hay bất cứ con người minh triết nào.
Đêm ngày sống với chánh niệm, nghĩa là chánh niệm đã trở thành ngôi nhà của chúng ta.
“Người biết cách tốt nhất để sống một mình”. Con đường cao thượng nghĩa là bên cạnh đó còn có những con đường khác nữa. Có rất nhiều cách sống một mình, vào rừng, dựng nên một túp lều nho nhỏ và sống một mình, không một bóng người lai vãng. Đó không phải là cách sống độc cư cao thượng; mặc dù nó cũng có ích lợi đối với một số người trong một thời gian nào đó, nhưng bạn không thể sống như vậy suốt đời. Bạn phải tiếp xúc với người khác. Ngay cả một nhà sư cũng phải tiếp xúc với những vị sư khác, với thầy mình, với dân làng và những người hộ độ cho mình.
Như vậy “người biết cách tốt nhất để sống một mình” nghĩa là gi? Hầu hết tất cả mọi người đều cảm thấy cô đơn, nhưng họ không sống một mình. Họ chỉ cảm thấy rất cô đơn, mặc dù họ không sống một mình. Bạn vẫn có thể sống một mình được mà không hề cảm thấy cô đơn.
Đó chính là điều mà một hành giả cần phải học, một điều rất ích lợi: sống một mình nhưng không hề cảm thấy cô đơn.
Đó là điều chúng ta làm. Chúng ta sống ở rừng, trong một căn lều nhỏ hầu như đơn độc, nhưng không bao giờ cảm thấy cô đơn. Ngay cả ở đây, hầu hết thời gian tôi ở một mình trong phòng. Rất ít khi tôi ra khỏi phòng. Tôi sống một mình nhưng không hề thấy cô đơn. Tôi cảm thấy có liên hệ với bên ngoài. Vậy làm thế nào để làm được điều đó? Đó là điều chúng ta cần phải học. Một người hành thiền phải học để làm được điều đó. Nghĩa là khi bạn không nghĩ ngợi quá nhiều về quá khứ hoặc tương lại, khi bạn không có tham sân, khi tâm bạn trầm tĩnh và chánh niệm, đó chính là cách tốt nhất để sống một mình. Có thể có rất nhiều người ở xung quanh chúng ta. Trong khóa thiền tích cực, chúng ta sẽ ngồi thiền cùng nhau; tôi cũng sẽ ngồi cùng với các bạn, nhưng mỗi chúng ta đều riêng biệt một mình, bởi vì khi ngồi thiền chúng ta rất chánh niệm và không phản ứng.
Khi không phản ứng lại bằng tham, sân, ngã mạn, ganh tỵ, đố kỵ là chúng ta được ở một mình. Lúc bạn phản ứng là bạn đã không còn sống một mình nữa. Khi sân hận, tức giận là bạn đã không còn sống một mình.
Khi chánh niệm và không tham đắm, bạn sẽ không suy nghĩ quá nhiều về quá khứ hay tương lai nữa. Đôi lúc bạn cũng nghĩ ngợi về quá khứ hoặc tương lai, nếu suy nghĩ đó là lợi ích thì cũng không sao. Khi đó là chúng ta đã được độc lập về mặt tâm lý. “Độc lập về tâm lý” là điều rất quan trọng. Tôi phải phụ thuộc vào các bạn về nhiều phương diện, nhưng về mặt tâm lý tôi hoàn toàn độc lập với các bạn. Tôi không mong đợi là các bạn sẽ đến và làm cho tôi được hạnh phúc. Tôi hạnh phúc theo cách riêng của tôi. Nhưng tôi mong muốn các bạn giúp đỡ khi tôi cần một cái gì đó hoặc khi tôi muốn đi đâu đó. Tôi mong đợi điều đó; tôi phải lệ thuộc vào các bạn về những điều đó. Các bạn hãy giúp tôi những việc như vậy và tôi cũng đánh giá cao hành động đó. Nhưng tôi sẽ không phụ thuộc vào các bạn về mặt tâm lý, tôi hoàn toàn độc lập và chính điều đó nghĩa là sống đơn độc. Khi bạn lệ thuộc vào người khác, thì dù người đó không ở bên cạnh, bạn vẫn không được sống một mình.
Như vậy, khi hành thiền và rèn luyện những đức tính này, bạn sẽ sống đơn độc nhưng không cô đơn. Hãy cố gắng hiểu được sự khác nhau đó; đó là sự khác biệt lớn. Đức Phật khuyến khích chư tỳ kheo đệ tử Ngài đi xa và sống độc cư, nhưng Ngài không khuyến khích đệ tử sống hoàn toàn tách biệt, xa lạ. Đó không phải là điều mà Đức Phật khuyến khích. Bạn hành thiền và làm cho tâm mình trở nên thật tĩnh lặng, an lạc, không tham, không sân, không ngã mạn, ganh ghét, đố kỵ; đó là sống độc cư nhưng vẫn liên hệ với mọi người. Hàng ngày bạn vẫn vào làng khất thực. Khi mọi người đến với bạn, làm mọi việc cho bạn hoặc xin bạn một lời khuyên, bạn hãy cho họ lời khuyên. Nhưng bạn không bị lệ thuộc, như vậy là bạn sống độc cư. Khi bạn độc lập là lúc bạn sống độc cư.
Sống độc cư là rất tốt, nhưng sống cô đơn thì không tốt.
Dưới đây là hai câu kệ tôi đã đọc từ lâu trước đây; nó nằm trong một bài kệ rất dài, có lẽ phải đến 3 trang giấy. Tôi chỉ có thể nhớ được hai câu đầu, hai câu rất hay và tôi đã và đang sống với hai câu đó. Đó là điều tôi đang thực hiện; tôi sống theo bài thơ đó và cuộc đời tôi cũng là một bài thơ. Câu kệ đó là:
Đường xa không khó với người không ham muốn. ~ Tín Tâm Minh của Tăng Sáng, tổ thứ ba Thiền tông Trung Hoa.
Tôi đang cố gắng sống như vậy. Ham muốn, ưa thích không hẳn đã là xấu. Nhưng nhu cầu, đòi hỏi mới thực sự là xấu. Chúng ta nói: “Tôi cần cái này, tôi cần cái kia” hay “Tôi muốn cái này, tôi muốn cái kia”.
Mong muốn không hẳn đã là xấu. Nhu cầu và đòi hỏi còn xấu hơn bởi vì khi bạn nói “tôi cần” có nghĩa là bạn không thể sống thiếu nó được.
Trong hầu hết mọi trường hợp, cái chúng ta cần không phải là nhiều. Cái chúng ta cần thực sự rất ít, ít đến mức đáng buồn cười khi đề cập đến nó; thậm chí chúng ta cũng không muốn nói về nó nữa. Chúng ta không cần nhiều. Chỉ một phần cơm nhỏ, một ít rau xanh, một ít đậu: thế là đủ. Chỉ để làm đầy cái dạ dày. Thế là đủ làm cho dạ dày của bạn thỏa mãn rồi, chỉ có cái lưỡi của bạn là không thỏa mãn thôi. Cái chúng ta cần thật ít ỏi. Còn y phục, các bạn thấy đấy, tôi chỉ mặc mỗi một bộ y này. Nếu cần giặt giũ, tôi giặc một chiếc vào buổi sáng và phơi khô để đến tối mặc lại. Hàng ngày tôi đều chỉ mặc một bộ y đó thôi, không cần phải thay đổi làm gì. Chỉ cần giặt giũ rồi lại mặc lại, chẳng sao cả. Cái thân tôi cảm thấy rất hạnh phúc, vui vẻ, nhưng có thể con mắt tôi có lúc không được vui vẻ lắm về điều đó. Đó chỉ là con mắt thôi, còn đối với cái thân, miễn là đủ ấm là được rồi. Chỉ mỗi con mắt là thủ phạm gây ra bao nhiêu đau khổ mà thôi. Giờ đây tôi đã trở nên khôn ngoan hơn một chút. Tôi không nghe theo con mắt và cái lưỡi của mình, mà chỉ nghe theo con mắt khi bước đi để khỏi bị rơi xuống hố mà thôi.
Khi bạn nói “Tôi cần phải có nó”, hãy nhìn thật sâu và tự hỏi mình xem: “Có thực sự là mình cần nó không? Chẳng lẽ mình không thể từ bỏ được ư?”. Bạn có thực sự chắc chắn là cần đến nó không? Nếu bạn tự hỏi mình câu hỏi đó, thì câu trả lời 99% sẽ là: “Không, tôi không cần nó. Tôi chỉ muốn có nó thôi”. Hãy thật thành thực về điều đó. “Tôi muốn nó”, đó là câu trả lời rất chân thật. Và nếu bạn nói: “Tôi thích nó” thì còn tốt hơn. Nói như vậy nghĩa là nó cũng không thực sự cần thiết đến mức bức bách lắm, bạn có thể thay đổi ý thích của mình được. “Ồ, cũng được. Tôi có thể thay đổi ý thích. Tôi thích nó nhưng nếu không có được nó thì tôi cũng bằng lòng với những gì mình có”. Và thậm chí bạn cũng có thể nói rằng: “Nếu không thích cái gì cả thì thật là an lạc và tự do”. Tại sao bạn cứ phải tự làm cho mình đau khổ và trói buộc như vậy nhỉ? Bạn để cho những điều đó xảy ra. Khi đến đây hành thiền, có thể bạn sẽ không có được những thứ bạn vẫn thường dùng: thức ăn, đồ uống và bao nhiêu thứ khác nữa, bạn sẽ không có. Vậy hãy chuẩn bị tâm mình: “Tôi sẽ thực hiện theo hai câu kệ này” – đường xa không khó với những người không ham muốn. Bạn sẽ không đến nỗi chết trong khi nhập thất tu tập đâu. Đức Phật nói ngay cả nếu phải chết, cũng cứ tiếp tục tinh tấn, tinh cần, ngay cả khi thân mình chỉ còn lại da bọc xương, vẫn cứ chăm chỉ tinh tấn. Nhưng tôi chỉ sợ là các bạn sẽ tăng cân bởi vì không tập thể dục đủ mà thôi. Vậy chớ nên lo lắng về điều đó. Bạn sẽ có đủ đồ ăn. Làm đầy cái dạ dày của bạn thôi; chứ đừng nghe lời của cái lưỡi. Chỉ lắng nghe cái dạ dày thôi. Nó sẽ rất vui vẻ, dù bạn cho bất cứ đồ ăn nào vào đó, dù là một bữa rau tươi cũng xong; nó sẽ rất hạnh phúc. Đó là một số điều gợi ý để giúp đặt tâm bạn vào trong một khuôn khổ thích hợp.
Điều này rất quan trọng: xác định tâm mình là rất quan trọng. Chuẩn bị tâm lý là rất quan trọng. Nếu bạn có tâm lý vững vàng và đặt tâm trong một khuôn khổ thích hợp, mọi việc sẽ rất dễ dàng.
Trong thời gian của khóa thiền tích cực, chúng ta sẽ không nói chuyện với nhau, trừ khi cần thiết. Khi thực sự cần thì bạn có thể nói. Các bạn có thể nói chuyện với tôi hoặc hỏi các câu hỏi. Nếu bạn không muốn hỏi bằng cách nói thì có thể viết ra một mẩu giấy. Viết câu hỏi trên một mẩu giấy và để cạnh chỗ ngồi của tôi. Tôi sẽ đọc và trả lời. Nếu không muốn bạn cũng không cần phải đề tên mình, hoặc nếu bạn muốn nói chuyện trực tiếp với tôi thì cũng được, tùy từng trường hợp cụ thể, tôi sẽ thu xếp thời gian. Hiện giờ thì tôi vẫn chưa biết là sẽ thu xếp ở chỗ nào. Nếu làm ngay ở trong thiền đường thì tốt bởi vì theo chương trình, chúng ta có một tiếng rưỡi đi kinh hành vào buổi sáng và buổi tối. Đó là thời kinh hành khá dài. Ở giữa hai thời kinh hành đó là một tiếng ngồi thiền xen kẽ với một tiếng đi kinh hành. Khi những người khác đang đi kinh hành và bạn có câu hỏi muốn hỏi, tôi nghĩ tốt nhất là tiến hành hỏi và trả lời vào lúc đó. Nếu không, chúng ta có thể thu xếp một thời gian khác dành riêng cho hỏi đáp.
Những suy nghĩ cuối cùng và chuẩn bị cho kỳ nhập thất
Chúng ta sẽ không nói chuyện với nhau trong thời gian hành thiền, vì vậy tôi nghĩ các bạn nên làm quen với nhau trước từ bây giờ, nếu bạn chưa biết tên người nào ở đây. Tôi cũng muốn biết tên của các bạn để còn biết bạn là ai. Tôi biết mặt tất cả các bạn bởi vì đã nhìn thấy nhiều lần trước đây, nhưng vẫn chưa nhớ hết tên một số người. Vậy mỗi người trong các bạn ở đây hãy cảm thấy chúng ta là những người bạn, như là anh em, huynh đệ. Cảm giác này cũng rất quan trọng. Chỉ thực hành chánh niệm, thực hành thiền Vipassana thôi thì không đủ. Chúng ta cần phải thực hành nhiều hơn thế; tập luyện tâm từ, thiền tâm từ và cùng với nó là tâm bi nữa; hai tâm đó rất gần với nhau. Chúng ta cũng tiến hành niệm ân đức Phật, nó sẽ làm cho tâm tĩnh lặng, an lạc và thanh tịnh. Khi chúng ta nghĩ đến một người nào đó thật thanh tịnh, thuần khiết, tâm chúng ta cũng có xu hướng giống như người đó. Chúng ta có thể buông xả dễ dàng hơn. Khi bạn nghĩ về Đức Phật, về sự giải thoát, sự thanh tịnh, trí tuệ và tâm bi mẫn của Ngài, ngay lập tức bạn cũng muốn được như thế. Chỉ cần có tâm mong muốn được như Ngài thôi cũng khiến cho bạn muốn buông bỏ tất cả những điều đang gây chướng ngại cho mình. Như vậy, trong quá trình thực hành, chúng ta cũng tập luyện cả điều đó nữa, chỉ trong một thời gian ngắn, khoảng vài phút thôi. Khi chúng ta thực hành thiền tâm từ, nó không chỉ là trên ngôn từ, lời nói. Chúng ta nghĩ về nhau, nghĩ về từng người một và rải tâm từ, bất cứ mọt tư tưởng từ ái nào, rải đến cho nhau để cho chúng ta cảm thấy thân ái, hữu nghị, an tâm và thoải mái. Vậy hãy làm quen với nhau trước đi, tôi nghĩ hầu hết các bạn ở đây đã biết nhau cả rồi. Chúng ta đều là những bạn bè của nhau hay thậm chí có thể cảm thấy chúng ta là anh em trong cùng một gia đình. Cảm giác này cũng làm cho bạn thấy an tâm và thoải mái hơn, điều này rất quan trọng.
Tâm thiền này sẽ trợ giúp cho tâm thiền kia. Chánh niệm giúp bạn trở nên chánh niệm hơn, an lạc và nhạy cảm hơn. Nó giúp bạn trở nên từ ái, nhân hậu và tinh tế hơn. Chúng ta cần phải thật tinh tế.
Ở đây có một số đông người cùng ở một chỗ trong một thời gian, 9 ngày, nếu các bạn không chuẩn bị tâm mình cho tốt thì có thể sẽ có nhiều xung đột và bực bội xảy ra. Ngay cả chỉ có hai người ở cùng một chỗ, bạn cũng phải thật nhẫn nại, tế nhị, phải biết tha thứ và hiểu biết. Những việc nhỏ nhặt có thể thường xảy ra lúc này lúc khác làm bạn khó chịu và bạn sẽ nghĩ: “Ồ, cái con người này, tôi ước gì ông ta đừng có đến đây hành thiền, ông ta nói là đến để ngồi thiền nhưng nhìn xem, ông ta chạy hết chỗ này đến chỗ kia”. Rất nhiều ý nghĩ sẽ diễn ra trong đầu bạn. Khi ăn cùng nhau, tôi biết có nhiều người có tật ăn rất xấu, họ ăn cùng nhau và đến nói với tôi rằng: “Cái ông đó thật là tham ăn, món nào ngon ông ta gắp rất nhiều, ông ta còn ăn hết nguyên cả một đĩa đồ tráng miệng”. Những việc đại loại như thế sẽ xảy ra, ngay cả chuyện đóng cửa mạnh tay nữa. Đôi khi có người quên, ngay cả tôi cũng có lúc quên và đóng sầm cửa, gây lên tiếng động rất lớn và tôi cảm thấy thật xấu hổ, “Thật là thất niệm”, mặc dù lúc đó chẳng có ai ở bên cạnh cả. Vì vậy, điều quan trọng là phải cảm thấy rằng chúng ta đang giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau. Mỗi ngày, khi ngồi thiền, chúng ta rải tâm từ, những ý nghĩ từ ái, hiểu biết và thông cảm, tha thứ cho nhau, làm cho nhau cảm thấy thật an tâm và thoải mái, để bạn không cảm thấy mình đang bị người khác đánh giá. Nếu bạn lỡ làm điều gì đó sai lầm, bạn cũng biết: “Ồ, cũng không ai buồn bực về chuyện đó đâu”. Chúng ta biết, nhưng cũng có đôi lúc chúng ta quên. Vậy hãy làm quen với nhau từ bây giờ đi và hãy cảm thấy chúng ta là thành viên trong một đại gia đình. Đó chính là tâm từ. Tâm từ không phải là thứ suy nghĩ: “Cầu mong cho tất cả chúng sanh được hạnh phúc an vui, à quên mất, trừ cái thằng cha chết tiệt ấy!”. Ở Miến Điện có một bài vè như vậy đấy, tôi không nhớ được cả bài như thế nào. “Trừ bọn quái thai, muỗi, rận và quạ, còn lại cầu mong cho tất cả chúng sanh được hạnh phúc an vui”. Thật là tức cười, nhưng thực tế đúng là như vậy đấy.
Tôi hy vọng là các bạn đã hiểu được những chỉ dẫn căn bản để hành thiền. Bây giờ các bạn vẫn có cơ hội để nêu các câu hỏi. Nếu các bạn còn điều gì hồ nghi về kỹ thuật hành thiền cơ bản, về phương pháp hay chỉ dẫn thực hành, xin mời cứ hỏi cho rõ.
Hỏi & đáp: Vâng, chúng ta sẽ có thời gian dành riêng để trình pháp. Bạn có thể hỏi các câu hỏi hay kể về các kinh nghiệm của mình và nhận lấy lời hướng dẫn… Bạn cũng có thể hỏi các câu hỏi một cách riêng tư. Tôi sẵn lòng giúp đỡ các bạn bằng bất cứ cách nào có thể. Sự chuẩn bị này là để giúp các bạn thu được lợi lạc nhiều nhất từ 9 ngày hành thiền tích cực này, bởi vì trong 9 ngày quý báu, thì một ngày có được cũng là vô cùng quý. Đây không phải là việc bạn lúc nào cũng có thể làm được. Thực sự đây là một công việc rất đặc biệt, rất hiếm làm. Tôi muốn các bạn thu được nhiều lợi lạc nhất, thực sự thích thú và thực sự cảm nhận được rằng: “Ồ, thật đáng làm!” và sau này bạn sẽ nhớ lại: “Ồ! Tôi rất vui là đã làm điều đó”. Rất hiếm có cơ hội làm công việc này. Nó sẽ trở thành một kỷ niệm và bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc về nó. Điều đó sẽ giúp bạn tiếp tục hành thiền. Bạn sẽ thực sự học thiền. Rồi bạn sẽ kinh nghiệm được một số tuệ giác sâu sắc, nó sẽ trợ giúp bạn trong suốt quãng đời còn lại, và tôi nghĩ, thậm chí trong cả kiếp sau nữa, bởi vì một tuệ giác thâm sâu sẽ có năng lực rất mạnh, nó có thể ảnh hưởng đến bạn trong rất nhiều kiếp sống. Bạn chỉ cần hiểu được rằng đây chỉ đơn thuần là những hiện tượng vật lý, không phải là một chúng sanh, một thực thể nào và đây đơn thuần chỉ là những hiện tượng tâm lý, không phải chúng sanh hay một thực thể, chỉ cần có được tuệ giác đó, thật sâu sắc và rõ ràng, nó có thể ảnh hưởng đến bạn trong rất nhiều kiếp. Mỗi khi nghe Pháp, bạn sẽ hiểu ngay lập tức: “Đúng, điều đó rất đúng”. Nó có một sức mạnh rất lớn; trí tuệ có năng lực vô cùng to lớn. Trí tuệ, chánh niệm và sáng suốt là những điều mà hầu hết chúng ta không thực hành trong mọi lúc. Chúng ta đã từng trải qua rất nhiều kiếp quá khứ. Tôi không biết chính xác, nhưng chỉ cần đoán định theo kiến thức pháp học, thì có thể nói là trong những kiếp trước chúng ta chưa được thực hành thiền nhiều. Có thể chúng ta đã làm phước thiện khá nhiều, bố thí giúp đỡ người, giữ giới và tất cả những việc thiện khác có thể chúng ta đã từng làm, rất có thể, nhưng rất hiếm khi chúng ta thực sự hành thiền. Rất hiếm khi chúng ta thực sự được hành thiền và thâm nhập sâu sắc để thấy được bản chất của mọi sự. Nếu bạn thực sự suy nghĩ về nó, những điều bạn sẽ làm ở đây có thể là những điều bạn chưa bao giờ làm trong quá khứ. Và trong tương lai, tôi cũng muốn tiếp tục làm như vậy, những khóa thiền tích cực dài hơn, 15 hay 20 ngày. Nếu chúng ta có thể thu xếp được thì tôi cũng rất vui lòng quay trở lại đây để giúp đỡ các bạn. Nếu có thể, chúng ta sẽ làm điều đó, nhưng cũng không chắc chắn là có thực hiện được hay không. Nhưng nếu thực sự toàn tâm toàn ý thì rồi nó cũng sẽ đến thôi.
Hỏi & đáp: Con người ta thường rất hãnh diện, tự hào về cái ghế của mình, và trong hầu hết mọi trường hợp, cái ghết của họ sẽ cho thấy họ là ai. Lấy một ví dụ chẳng hạn, có người nói với tôi rằng, nếu bạn đi vào một cơ quan nào đó, thì độ lớn của phòng làm việc sẽ nói cho bạn biết người đó là ai. Nếu bạn thấy một chậu cây cảnh trong phòng, thì cái cây đắt giá và quý hiếm đó sẽ nói cho bạn biết chủ nhân của nó là ai: xếp trưởng. Càng nhiều cây và càng đắt tiền thì chức vụ càng cao hơn; nếu không đủ chỗ thì cả căn phòng đầy những chậu cảnh. Chúng ta quá hãnh diện về những gì mình mặc trên người, về chiếc ghế mình ngồi, về chiếc giường mình ngủ. Chúng ta phân biệt cao thấp với nhau bằng chiếc ghế. “Anh không được ngồi cái ghế đó, chỗ đó dành cho một nhân vật quan trọng”. Khi nguyện giữ bát quan trai giới (giữ 8 giới), chúng ta cố ý khiêm nhường, không tự khoe mình bằng y phục và ghế ngồi; không ngồi chỗ cao và sang trọng. Điều đó cũng ảnh hưởng đến tâm mình nữa. Tôi rất vui là bạn đã đề cập đến chuyện đó.
Bát quan trai giới không có nghĩa là tước đoạt của bạn những như cầu thiết yếu của cuộc sống. Chúng giúp bạn hành thiền, làm cho cuộc sống của bạn giản dị hơn.
Nếu không quen giữ 8 giới, có thể bạn sẽ nghĩ: “Ồ, thật là khó”. Nhưng nếu bạn sẵn lòng, thì dù không quen, bạn sẽ thấy là đến ngày thứ hai mọi việc sẽ đâu vào đấy. Chỉ có ngày thứ nhất là bạn cảm thấy hình như thiếu thiếu một cái gì đó. Bạn có thể uống thật nhiều nước sinh tố để thay cho bữa tối. Ăn sáng no, ăn trưa no và buổi tối thì uống sinh tố. Uống nước hoa quả cũng rất tốt cho việc hành thiền. Uống nước không làm cho bạn nặng nề và mệt mỏi; nó cung cấp cho bạn nhiều năng lượng và bạn cũng cảm thấy thân thể nhẹ nhàng. Hãy làm cho cuộc sống của bạn thật đơn giản, và tiết kiệm thời gian nữa, rất quan trọng. Thử nghĩ mà xem, chúng ta phải mất bao nhiêu thời gian để ăn uống. Khi tôi ăn, thường phải mất khoảng 15 phút. Tôi tự dành ra khoảng 20 phút cho việc đó, nhưng thường thì chỉ 15 phút là xong bữa. Khi nghĩ đến khoảng thời gian phải dành cho việc nấu nướng, tôi nghĩ: “Tại sao cứ phải dành quá nhiều thời gian để nấu nướng thế nhỉ? Chỉ cần luộc chín, nêm ít muối, thêm chút dầu ăn, rồi ăn là xong”. Chỉ cần 10 phút để nếu và 10 phút để ăn.
Đúng là cần phải có đủ năng lượng để giữ cho cơ thể mạnh khỏe, những đừng dành quá nhiều thời gian cho việc nấu nước và suy nghĩ về đồ ăn thức uống.
Trước đây, tôi cũng như vậy. Khi còn trẻ, mỗi lần bạn bè gặp nhau, chúng tôi nói chuyện này chuyện kia và cuối cùng cũng không biết tại sao câu chuyện lại quay về đề tài ăn uống, lần nào cũng vậy, đại loại như sáng nay đã ăn món gì món gì… Sau một lúc chúng tôi mới chợt nhận ra: “Này! Sao đang nói chuyện khác rồi cuối cùng lại kết thúc ở đề tài ăn uống thế này”. Vì vậy, ăn uống là một phần tương đối lớn trong cuộc sống của chúng ta, trong những nhu cầu của cơ thể chúng ta. Chúng ta không tự tước đoạt quyền lợi của mình, cũng không làm hỏng sức khỏe bằng việc nhịn ăn. Chúng ta chỉ ăn cho vừa đủ.
Thực ra thì các sản phẩm chế biến từ sữa cũng là một loại thực phẩm. Chỉ có hoa quả và nước sinh tố là được phép dùng sau 12 giờ trưa. Trà mạn hoặc trà xanh tôi nghĩ cũng được. Mật ong, nước mía, nước dừa, nước cam, nước chuối ép cũng được phép dùng.
Hỏi & đáp: Cái chính là làm cho cuộc sống của bạn thật đơn giản. Chúng ta không phải mất thời gian nấu nướng.
Mục đích chính là làm cho cuộc sống của chúng ta thật đơn giản, và từ bỏ thói tham ăn tham uống của mình.
Bạn có biết Đức vua Milinda không? Thỉnh thoảng đức vua cũng giữ Bát quan trai giới. Đức vua chính là người đã hỏi ngài Nagasena rất nhiều câu hỏi trong Kinh Mi-tiên vấn đáp. Tên của nhà vua là Milinda hoặc Menander. Trong tiếng Pali là Milinda. Nhà vua này, bạn có biết ông cẩn thận và khôn ngoan đến mức nào không? Trước khi đến vấn đạo với Ngài Nagasena, bao giờ đức vua cũng thọ trì 8 giới trong vòng một tuần và sống trong một căn phòng rất đơn giản chứ không sống trong cung điện xa hoa, gấm vóc. Đức vua chỉ mặc một loại quần áo rất giản dị và thậm chí còn đội một cái mũ như thế này, chỉ để che đầu chứ không phải để trưng diện. Nhà vua giưa Bát quan trai giới, ngồi thiền một lúc rồi mới đến vấn đạo. Khi bạn đã chuẩn bị cho mình như thế, tâm lý và thái độ của bạn đã thay đổi hẳn. Bạn không còn cảm thấy mình là một ông vua nữa. Bạn có cảm giác mình là một người đi tìm đạo và đã chuẩn bị cho thân, tâm mình cho việc đó. Đây là một điều rất quan trọng chúng ta phải lưu ý; nếu ông ta còn cảm thấy mình là một ông vua, thì khi vấn đạo với cái cảm giác đó, ông sẽ hỏi những câu ngu ngốc. Vì vậy, ông đã tự tách mình ra khỏi địa vị của một ông vua. Nhưng không từ bỏ quyền lực, ông chỉ không tham dự việc triều chính và dành một tuần để hành thiền, thọ trì bát quan trai giới rồi mới đến vấn đạo. Khi đó ông mới nghĩ ra được những câu hỏi có ý nghĩa và quan trọng. Đó là những điều mà chúng ta nên ghi nhớ, học hỏi và thực hành. Nếu tôi không hành thiền thì sẽ rất khó để nói về thiền. Nếu các bạn không hành thiền thì sẽ rất khó để hỏi các câu hỏi về thiền. Nếu bạn làm được tất cả những sự chuẩn bị này thì khi đó bạn sẽ biết cần hỏi những gì, và nếu phải nói thì tôi cũng sẽ biết cần phải nói cái gì. Các bạn cũng không nên mang theo đồ vật gì quý giá đên đây cả. Nó chỉ làm cho bạn bận tâm thêm mà thôi.
Hỏi: Khi chúng ta theo dõi các cảm giác, chúng ta vẫn hay biết hơi thở được chứ?
Đáp: Nếu có thể trụ tâm trên hơi thở thì bạn cứ an trụ ở đó càng lâu càng tốt. Khi có một cảm giác nào đó trên cơ thể trở nên rõ và mạnh lôi kéo sự chú ý của bạn, thì một cách tự nhiên tâm bạn sẽ liên tục hướng đến đó. Trong trường hợp này hãy chú ý thật lâu đến cảm giác đó, an trụ tâm trên cảm giác đó thật lâu, càng lâu càng tốt. Chú tâm trên cảm giác nào không quan trọng, điều quan trọng là bạn chú tâm trên cảm giác đó trong một thời gian dài và thấy rõ được bản chất của nó. Nó không có hình dáng, không tên gọi và cũng không thuộc về một ai cả.
Hỏi & đáp: Đúng, nó có thể biến mất; cũng có lúc nó không đi, nhưng hầu như mọi lúc nó đều biến mất. Khi nó biến mất, hãy quay trở lại với hơi thở. Đôi khi thậm chí cả hơi thở của bạn cũng biến mất; chỉ còn lại một trạng thái tâm rất trong sáng và an lạc. Khi đó bạn hãy chú ý vào cái tâm đó. Sẽ không còn gì ở đó nữa, không có các cảm giác trên thân, thậm chí hơi thở cũng không. Mặc dù bạn vẫn thở, nhưng hơi thở trở nên rất vi tế đến nỗi bạn không còn nhận biết được nó nữa. Cũng bởi vì bạn chú ý nhiều hơn đến các trạng thái tâm của mình, càng chú ý đến các trạng thái tâm, tâm bạn càng thu hút vào trong chính trạng thái tâm đó, tâm an trú ở trong tâm. Cơ thể bạn biết mất khỏi sự chú ý, vì vậy bạn không còn nhận biết được nó nữa, bạn không cảm nhận được gì trên cơ thể nữa. Bạn chỉ có thể cảm nhận được tâm mình, rất trong sáng và tĩnh lặng. Có lúc bạn cảm thấy như có gợn sóng lăn tăn chợt đến. Bạn có thể thấy điều đó, cảm nhận nó và rồi nó biến mất, hãy theo dõi nó. Nhưng điều đó chỉ xảy ra ở những giai đoạn sau này mà thôi.
Hỏi & đáp: An trú ở trong đó càng lâu càng tốt. Nếu bạn có thể giữ tâm trên một cảm giác, thì hãy an trú trên cảm giác đó càng lâu càng tốt. Hơi thở cũng là một cảm giác. Chúng ta chọn hơi thở làm đề mục, bởi vì lúc nào nó cũng ở cùng chúng ta. Các cảm giác khác thì lúc có, lúc không. Khi có suy nghĩ đến, chú ý vào suy nghĩ đó, nhưng nếu bạn có thể chú ý hoàn toàn vào cảm giác thì thế cũng là đủ. Khi chú ý vào hơi thở thì đó cũng là cảm giác. Khi hít vào thở ra, thì cái cảm giác bạn chú ý tới không phải là hướng đi vào hay đi ra, nó không có hình dáng. Bạn không nghĩ về hơi thở; chỉ chú ý tới cảm giác đang có mặt trong quá trình thở mà thôi. Hít vào, thở ra bạn cảm nhận được cái gì đó, một cảm giác; ngay cả khi đang thở, bạn cũng chú ý vào cảm giác, một trong số các cảm giác. Bởi vì nó rất tự nhiên và diễn ra liên tục trong mọi lúc, nên chúng ta lấy đó làm tâm điểm chú ý, nhưng nếu có một cảm giác nào đó trên thân khởi lên thì các bạn hãy chú ý tới nó. Nếu bạn có thể an trú trong cảm giác đó trong suốt thời gian nó có mặt thì hãy tiếp tục làm như thế. Chúng ta không nói là làm như thế này tốt hơn thế kia, bởi vì chỉ trong thiền an chỉ định (samatha) chúng ta mới phải trụ tâm dính chặt trên một đề mục. Còn trong thiền Vipassana, bạn có thể chuyển từ đối tượng này sang đối tượng khác, miễn là đừng suy nghĩ về nó hay về bất cứ điều gì khác bên ngoài. Bạn có thể chú tâm và bất cứ cảm giác nào và trụ tâm ở đó càng lâu càng tốt. Khi nó biến mất thì lại quay trở lại với tâm điểm chú ý của mình.
Có nhiều lúc cảm giác không chịu biến mất. Chẳng hạn như cái đau, nó ngày càng đau hơn, và sau một lúc bạn nghĩ: “Tôi không thể chịu đựng thêm được nữa, nó đau quá và làm tâm tôi trạo cử, bất an”. Đôi khi có người đau đến phát run. Họ cố gắng chịu đựng, chịu đựng thêm rồi nghĩ: “Tôi không thể chịu đựng thêm được nữa”. Có người run lên vì đau, có người đau đến toát mồ hôi. Nhiều người rất dũng cảm. Nhưng khi bạn thấy đây đã là giới hạn chịu đựng cuối cùng rồi, nó không còn ích lợi gì nữa thì hãy đổi sang tư thế khác một cách chậm rãi và chánh niệm. Bạn nhích từng cm một và cảm nhận các cảm giác đi cùng sự thay đổi đó, “Giờ nó đã đỡ hơn”. Bạn hãy thay đổi tư thế một cách chầm chậm, cảm nhận được sự thay đổi của các cảm giác, chuyển dần, chuyển dần, mất dần, mất dần đi. Rồi bạn sẽ tìm được một tư thế khác thoải mái hơn và tâm bạn cũng thư giãn, thoải mái hơn. Khi bị đau, một cách tự nhiên tâm sẽ trở nên rất căng thẳng. Bây giờ tâm bạn đã thư giãn, thoải mái và quay trở lại với đề mục hơi thở. Nó rất tự nhiên; toàn bộ tiến trình diễn ra rất tự nhiên.
Hỏi & đáp: Chỉ cần quan sát sự suy nghĩ, suy nghĩ về thức ăn, về nhà cửa, về công việc, về bạn bè. Bạn chỉ cần nhận biết được suy nghĩ là đủ, rồi quay trở lại với các cảm giác. Sau này bạn sẽ có thể theo sát những suy nghĩ đó, nhưng điều đó về sau mới làm được. Đối với những người mới hành thiền, nếu chú ý vào suy nghĩ, chúng sẽ tiếp diễn hoài không bao giờ dứt, chỉ sau khi bạn đã phát triển được một mức định tâm nào đó, thì nhìn các suy nghĩ, bạn mới có thể thấy nó thật rõ ràng, từng từ từng câu một đang chạy trong tâm bạn. Nó giống như một cuộc chuyện trò ở trong đầu vậy, bạn còn có thể lắng nghe được nó, từ này tiếp nối từ khác. Nếu chúng ta chú tâm đứng đắn, nó sẽ dừng lại và biến mất, không còn một suy nghĩ nào nữa. Khi tâm không còn suy nghĩ, nếu có thể, bạn sẽ thấy được cái tâm không suy nghĩ đó. Chẳng hạn bạn đang xem TV, lúc chương trình truyền hình chấm dứt hay bạn chuyển sang một kênh trắng khác, không có chương trình nào cả. Khi không có chương trình nào nữa thì có cái gì trên màn hình? Không có hình ảnh nào cả, đúng thế, nhưng vẫn có cái gì ở đó. Có một màn hình trống không và trắng xóa. Tâm cũng như thế: trống không nhưng sáng suốt. Sáng suốt có nghĩa là bạn có ở đó, có chánh niệm ở đó, tâm tỉnh thức những rất yên tĩnh, không suy nghĩ, không hình ảnh, âm thanh, không có lời. Nó rất tĩnh lặng và trong sáng. Bạn có thể cảm nhậm được và an trú trong đó. Đây là trạng thái tâm sáng suốt nhất. Khi đó nó sẽ trở thành đối tượng cho bạn hành thiền. Nếu bạn có thể an trụ tâm như vậy được lâu, nó sẽ rất có ích. Bạn giữ được trạng thái tâm yên tĩnh, trong sáng đó càng lâu, thì khi có bất cứ điều gì diễn ra, nó sẽ trở nên rõ ràng hơn.
Vậy khi hành thiền, trước tiên bạn hãy chú ý vào hơi thở trong vài phút, chú ý vào cơ thể mình nữa. Sau một thời gian, khi niệm và định phát triển, tâm sẽ trở nên rất tĩnh lặng và an lạc, bạn hãy quan sát tâm mình, một suy nghĩ chầm chậm khởi lên và biến mất; một suy nghĩ khác lại chầm chậm khởi lên và biến mất. Bạn quan sát, quan sát nó và khi bạn quan sát nó môt cách trực tiếp, ngay trong sát na hiện tại, nó sẽ dừng lại và tâm bỗng trở nên rất sáng suốt; không còn bất cú một suy nghĩ nào nữa. Bạn có thể thấy được cái tâm đó, không hề có một suy nghĩ. Một trạng thái tâm rất trong sáng, nếu bạn duy trì được chánh niệm thì trạng thái tâm đó sẽ tiếp tục an trụ. Điều này có nghĩa là sẽ không có một suy nghĩ nào đến nữa. Bạn có thể an trú và duy trì được nó. Bạn có thể điều chỉnh tâm mình để duy trì trong trạng thái đó cả một thời gian dài.
Chánh niệm của bạn sẽ trở nên ngày một mạnh mẽ hơn, và ở trong trạng thái đó bạn có thể kinh nghiệm được bất cứ điều gì diễn ra mà không làm nó biến mất. Khi có một âm thanh tới, bạn vẫn duy trì được trạng thái tâm sáng suốt đó và vẫn kinh nghiệm được âm thanh đó và nó sẽ biến mất ngay. Ở trong trạng thái tâm sáng suốt này, nếu có bất cứ cảm giác nào khởi lên trong thân bạn cũng kinh nghiệm được, rồi nó lại biến mất ngay lập tức. Nhưng điều này sẽ xảy ra ở những giai đoạn sau, chứ không phải ở giai đoạn ban đầu. Nó rất tự nhiên. Bạn an trú trên những gì đang diễn ra, ngay cả đối với những cảm giác khó chịu hay là những câu hỏi quấy rầy nào đó.
Những câu hỏi quấy rầy như vậy cũng thương đến, tới lui nhiều lần: “Cái này là cái gì? Cái đó là cái gì? Tôi sẽ làm gì bây giờ?”. Và nếu chú tâm tới câu hỏi đó, một lúc sau nó sẽ biến mất và bạn sẽ thấy rằng: “Không cần thiến phải hỏi”. Bất cứ điều gì đang diễn ra tiếp theo, chỉ cần chú ý, nó sẽ biến mất và một việc khác lại diễn ra, lại chú ý nữa. Nếu bạn sẵn lòng làm như vậy thì cứ tiếp tục làm. Không cần phải làm điều gì khác cả, chỉ cần chú ý vào bất cứ điều gì đang diễn ra. Bất cứ điều gì đang diễn ra trong thân, tâm đều phải được quan sát. Tất cả mọi việc bạn cầm làm chỉ là quan sát nó, nhìn nó, chú ý và thấy được nó là cái gì. Không cần thiết phải thay đổi hay xua đuổi nó đi. Đừng tạo ra điều gì cả. Nó rất đơn giản. Nếu bạn làm như vậy, tâm của bạn sẽ trở nên rất tĩnh lặng, rất yên tĩnh. Bạn không cần phải làm bất cứ một điều gì cả. Đó là một loại định, rất tĩnh lặng. Đôi lúc không có một điều gì diễn ra cả. Tâm rất tĩnh lặng và trong sáng. Bạn có thể thấy được cái tâm đó rõ ràng hơn, bạn có thể thấy rằng nó rất tĩnh lặng. Bạn cảm nhận được sự tĩnh lặng đó. Bạn kinh nghiệm được tâm định đó. Khi ở trong tâm định này, tâm bạn rất sáng suốt, giống như một ánh đèn hay như một ngọn nến thắp sáng trong hang đá vậy, trong một hang đá sâu và không hề có chút gió. Trong hang đó, bạn thắp lên một ngọn nến, nó cháy sáng nhưng ngọn lửa rất tĩnh lặng, như vẽ trong tranh. Đôi lúc bạn có thể thấy tâm mình cũng như vậy: rất tĩnh lặng, không hề lay động. Có lúc bạn thấy tâm mình rất quân bình, vắng lặng. Nó rất mát mẻ, thật tươi mát. Có lúc bạn cảm thấy tâm quân bình đến mức không phải làm bất cứ điều gì cả; rất quân bình, thật nhiều tâm xả. Có lúc bạn lại thấy mình có rất nhiều nghị lực, rất nhiều đức tin để tiếp tục thực hành. Bạn không muốn đứng dậy nữa. Bạn không muốn đi ra ngoài hay làm bất cứ việc gì khác nữa. Bạn chỉ muốn cứ tiếp tục hành thiền như vậy thôi. Đôi lúc, thậm chí bạn còn tự bảo mình: “Tôi có thể ngồi nguyên như thế này mãi”. Nếu tâm bạn nói như vậy, thì bạn thực sự có thể ngồi mãi được. Chỉ có đôi lúc nó lại bị suy yếu đi. Thực ra, tất cả mọi thứ đều biến dịch.
Hỏi: Khi tôi cảm thấy rã rượi, buồn ngủ và biết rằng có ngồi thiền tiếp thì cũng chẳng đi đến đâu, thì có nên đứng dậy và đi kinh hành không?
Đáp: Trước khi bạn cảm thấy buồn ngủ, hãy chú ý vào những gì đang diễn ra với trạng thái tâm bạn lúc đó. Đó cũng là một đối tượng của thiền. Trong tiếng Pali, nó được gọi là sankhittam. Sankhittam nghĩa là tâm đi mất; không chạy ra ngoài mà lại chạy vào trong. Nó không phải là định (samadhi) mà làm tâm đang bị buồn ngủ, hôn trầm. Đôi lúc cảm thấy giống như bị buồn ngủ, uể oải, lười biếng. Khi buồn ngủ, thực ra bạn cũng uể oải, lười biếng, không có năng lượng và nghị lực. Vậy trước tiên, khi nó xảy đến thì hãy nhìn chính trạng thái tâm đó.
Quan sát bất cứ điều gì đang diễn ra trong hiện tại còn quan trọng hơn vượt qua nó.
Khi điều đó xảy đến, hãy chú ý nhiều hơn. Đôi khi chỉ cần chú ý hơn và tự làm mình tỉnh thức: “Bây giờ tôi phải chú ý nhiều hơn nữa” sẽ làm cho bạn tỉnh táo trở lại. Có lúc, bởi vì chú tâm nhiều, trong một vài giây ngắn ngủi bạn chợt rơi vào giấc ngủ; bạn không còn hay biết về bất cứ điều gì nữa. Rồi bạn lại tỉnh dậy và nhận ra rằng: “Ồ, mình đã bị ngủ quên đi mất trong khoảnh khắc ngắn ngủi vừa rồi”. Và khi có điều gì diễn ra, bạn mới nhận biết được và tỉnh dậy. Vì vậy trước hết hãy làm như thế.
Bởi vì thời gian ngồi thiền chỉ có một giờ đồng hồ, nếu cố gắng bạn có thể ngồi được trọn cả tiếng. Hãy cố gắng trong thời thiền tọa. Sau đó bạn sẽ đi kinh hành trong một tiếng. Rồi bạn sẽ nhận thấy sau một vài ngày, bạn có thể ngồi được lâu hơn. Do vậy, mặc dù không được đưa vào chương trình hành thiền, nhưng vào những ngày cuối của khóa thiền, có thể từ ngày thứ năm, thứ sáu, hay thứ bảy gì đó, nếu muốn và nếu bạn có thể làm được, thì bạn có thể chỉ ngồi mà không cần đi kinh hành. Bởi vì chúng ta có rất nhiều thời kinh hành, bốn hoặc năm thời, nếu muốn bạn có thể bỏ kinh hành để tiếp tục ngồi. Nhưng hãy cẩn thận đấy. Đừng làm thế để chứng tỏ điều gì cả. Hãy làm nếu như nó thực sự có lợi ích cho bạn. Bạn không tự chứng tỏ điều gì cho mình hay người khác thấy cả. Bạn không phải chứng tỏ rằng: “Tôi có thể ngồi được 2 tiếng đồng hồ”. Bạn không cần phải tự chứng tỏ như thế. Dù bạn có ngồi hay đi, điều quan trọng nhất là phải thực sự chánh niệm, thực sự chú ý vào những gì hiện đang diễn ra trong thân và tâm mình. Tôi không nói rằng ngồi thiền thì tốt hơn đi kinh hành, không nhất thiết là như thế. Có lúc, khi đi kinh hành bạn lại chánh niệm tốt hơn. Lúc khác, ngồi thiền lại tốt hơn.
Chánh niệm còn quan trọng hơn là việc ngồi thiền được lâu hoặc đi kinh hành thời gian dài. Thực chất thời gian chẳng có gì là quan trọng cả.
Việc xen kẽ thực hành thiền tọa với kinh hành là một thời khóa rất tốt. Nó cũng tốt cho sức khỏe nữa. Nếu ngồi quá lâu, thân và tâm của bạn trì trệ. Nhưng như tôi đã nói, sau một vài ngày, nếu muốn bạn có thể ngồi lâu hơn, điều đó thì được. Đi kinh hành một tiếng rưỡi buổi sáng và buổi tối là những thời kinh hành dài. Bạn có thể ra phía ngoài để đi. Nhưng giữa hai thời đó cũng có nhiều thời kinh hành nữa. Từ 7.00 đến 8.30 là một thời kinh hành dài; từ 10.00 đến 11.00 là một thời kinh hành nữa; từ 1.00 đến 2.00, một tiếng kinh hành; từ 3.00 đến 4.00, một tiếng nữa và uống trà cùng đi kinh hành trong một tiếng rưỡi nữa. Như vậy, bạn uống một tách trà hết 5 phút rồi đi kinh hành 1 tiếng 25 phút còn lại. Sau một thời gian, một cách tự nhiên, bạn sẽ muốn ngồi nhiều hơn. Bạn trở nên tĩnh lặng và an lạc và có thể ngồi trọn cả một giờ hay một giờ rưỡi. Đôi khi ở cuối khóa thiền, nhất là trong những khóa thiền dài hạn, có người ngồi thiền một lúc ba thời liên tục, một tiếng ngồi, một tiếng đi kinh hành và một tiếng ngồi tiếp thep. Nếu họ không đứng dậy đi kinh hành ở thời giữa, họ có thể tiếp tục ngồi được đến ba tieesgn. Có nhiều người làm như thế nữa. Bạn không nhất thiết phải làm như vậy. Nhưng người nào thích thì cứ làm, cũng được. Từ 7.30 trở đi là ngồi thiền hoặc đứng thiền. Thiền đứng cũng rất tốt và cần thiết trong một số trường hợp. Ở đây cũng vậy, từ 9.00 đến 10.00 sáng, ngồi hoặc đứng thiền; bạn cũng có thể đứng cũng được, không sao cả, nó cũng tốt như nhau nếu như bạn có thể làm. Đứng ở một nơi nào đó, toàn thân thật thư giãn, cánh tay buông lỏng, giữ nguyên tư thế và hành thiền như khi ngồi vậy. Lúc đầu bạn sẽ thấy khó mà đứng được đến một tiếng rưỡi, vậy thì chỉ đứn 15 phút, rồi khi cảm thấy đủ thì ngồi xuống một cách chậm rãi và yên lặng. Hãy cố gắng tập như vậy.
Thực ra sau thời kinh hành một tiếng, nếu bạn đi kinh hành thật chánh niệm, thì thời ngồi thiền sau đó sẽ rất tốt. Bởi vì niệm và định bạn đã trau dồi trong lúc đi kinh hành sẽ giúp bạn ngồi tốt hơn. Vì vậy, hãy cố gắng thực hành cả hai một cách đều đặn, không nên thiên lệch quá về bên nào. Xem điều gì sẽ xảy ra? Trước hết hãy cố gắng ngồi và đi kinh hành đều đặn. Cố gắng thực hành theo chương trình hành thiền.
Hỏi: Chúng tôi sẽ làm gì sau khóa thiền này, bởi vì ngay ngày hôm sau khi khóa thiền kết thúc một số người chúng tôi sẽ phải đi làm trở lại?
Đáp: Đúng vậy, điều này rất quan trọng. Tôi đã nghĩ là sẽ nói chuyện đó trong buổi cuối cùng. Nhưng thôi cũng được, chúng ta có thể nói ngay bây giờ. Bạn hỏi câu hỏi đó bây giờ cũng rất là tốt. Nếu không có câu hỏi đó thì làm sao biết được điều gì sẽ xảy ra phải không? Rồi bạn sẽ lại nghĩ về chuyện đó trong lúc hành thiền ở đây. Đó không phải là một việc tốt. Do đó, tôi muốn nói về việc đó ngay bây giờ, tại đây luôn. Nếu bạn ngày càng chú tâm nhiều hơn, thì một cách tự nhiên, sau ngày đầu tiên bạn sẽ thấy càng an lạc và tĩnh lặng hơn. Có thể lúc này lúc khác bạn vẫn còn nghĩ ngợi chuyện này chuyện kia, sau một vài ngày, ba hoặc bốn ngày, tâm bạn sẽ trở nên ổn định, rất yên tĩnh và an lạc. Sau tám hoặc chín ngày, bạn sẽ nghĩ: “Ồ, nếu tôi không phải rời khỏi đây thì thật là tuyệt vời biết bao, giá mà tôi không phải quay trở lại với cuộc sống bận rộn ngoài kia nhỉ”. Điều đó sẽ xảy ra một cách tự nhiên. Thân và tâm của bạn cũng trở nên rất nhạy cảm. Vì vậy, khi trở ra một cách đột ngột như vậy, bạn sẽ rất khổ sở; vội vội vàng vàng, lái xe, nhìn cái này, nghe cái nọ, quả thật là khổ. Vậy bạn hãy chuẩn bị đón nhận những điều đó. Sau khi khóa thiền kết thúc, hãy ở lại một chút, nói chuyện với nhau về một vấn đề gì đó để làm quen dần với việc nói chuyện và điều chỉnh mình trở lại bình thường.
Vào ngày thứ hai cũng vậy, sức mạnh và quán tính thiền vẫn còn tiếp tục theo bạn thêm một vài ngày nữa. Vì vậy, vào ngày thứ hai, khi đi làm, bạn sẽ có cảm giác là mình không muốn nói nhiều nữa. Ngay cả cách bạn làm việc cũng trở nên chậm rãi, khoan thai hơn, điều này rất tự nhiên. Nếu có thể thì bạn hãy nói cho bạn bè đồng nghiệp của mình biết về việc mình mới tham dự một khóa thiền xong, rằng đây là một việc diễn ra một cách hết sức tự nhiên. Như vậy, khi quay trở lại làm việc, đồng nghiệp của bạn sẽ biết rằng hôm nay và mấy hôm tới nữa bạn sẽ yên lặng và chậm rãi hơn mọi khi, sẽ không nói nhiều như trước nữa. Đôi lúc bạn cũng không muốn chú ý đến câu chuyện mọi người đang tán gẫu với nhau. Chú ý đến bao nhiêu người nói bao nhiêu chuyện trên trời dưới biển với nhau thật là mệt mỏi. Bạn sẽ cảm thấy: “Ồ, thật là mệt mỏi”. Vì vậy, hãy nói với họ rằng: “Nếu tôi không được chú ý lắm thì xin hãy hiểu và thông cảm cho tôi nhé. Sau vài ngày tôi sẽ bình thường trở lại thôi”. Bạn cũng nói chuyện này cho mọi người trong gia đình của bạn biết nữa. Nói rằng: “Tôi sẽ đi tham dự một khóa thiền, khi tôi trở về thì đây là điều sẽ xảy ra một cách rất tự nhiên. Đừng nghĩ rằng tôi là một kẻ mới ở trên trời rơi xuống nhé. Đừng nghĩ rằng có điều gì đó đã xảy ra với tôi cả. Điều đó rất bình thường thôi”. Sau một vài ngày bạn sẽ quen lại với lối sống trước kia của mình và có thể bạn sẽ có sự xả ly, bớt dính mắc hơn một chút. Đôi khi sự xả ly này sẽ còn tiếp tục trong nhiều ngày hay có khi nhiều tháng. Nếu bạn vẫn tiếp tục hành thiền thì nó sẽ còn tiếp diễn. Nhưng bạn vẫn có thể tiếp tục làm các công việc của mình, thậm chí còn làm tốt hơn trước nữa. Các mối quan hệ của bạn cũng sẽ tốt hơn xưa bởi vì giờ đây bạn không còn phản ứng nhiều như trước nữa. Nếu có chánh niệm, khi nghe người khác nói, bạn sẽ có sự chú ý hoàn toàn và hiểu được ý họ một cách rất rõ ràng, sau đó đáp lại một cách thích hợp, chứ không còn phản ứng lại một cách tự động như trước nữa.
Có một điều mà nhiều người cũng thường phản ánh. Đây cũng là điều rất quan trọng mà chúng ta cần phải thảo luận. Nhiều người nói rằng khi bạn thật chánh niệm, bạn sẽ mất đi tính nhanh nhạy, không còn phản ứng nhạy bén như trước nữa. Bạn sẽ trở nên khoan thai, trầm tĩnh hơn. Trước khi nói điều gì, bạn thường nghĩ thêm một vài giây rồi mới nói. Trước kia thì bạn cứ nói, nói mà không suy nghĩ, cũng không ý thức được là mình đang nói cái gì nữa. Nhưng sau nay, khi đã trở nên chánh niệm hơn, trước khi nói điều gì bao giờ bạn cũng nghĩ trước. Nhiều lúc bạn cũng chẳng nói nữa, bởi vì thấy không cần thiết. Vì vậy, mọi người xung quanh có lúc sẽ nghĩ: “Hình như anh ấy định nói điều gì đó, nhưng không biết có điều gì đã xảy ra”. Bạn sẽ biết là mình muốn nói về vấn đề gì, bạn thấy được điều đó và suy nghĩ: “Không cần thiết, đừng nói”. Đó là một số điều mà chúng ta cần phải biết. Có thể những điều này sẽ trở thành một khó khăn nào đó trong cuộc sống của bạn. Nhưng nếu bạn tiếp tục một cách đầy tự tin và vẫn duy trì hành thiền, sau này nó sẽ không còn là vấn đề nữa và cuộc sống của bạn sẽ ngày càng trở nên có ý nghĩa hơn, có tổ chức hơn, có kỷ luật hơn, ít bị phiền não, bất an hơn, ít phí thời gian hơn và ít hao phí năng lượng hơn.
Bạn cũng không háo hức, ham muốn làm quá nhiều thứ như trước kia nữa. Ngay cả đi lại quá nhiều chỗ này chỗ kia, bạn cũng không còn hứng thú nữa, bởi vì những việc đó thực sự là không cần thiết và không có ích lợi gì cả. Tôi không hiểu tại sao người ta cứ nghĩ rằng họ phải làm một việc gì đó; họ cứ phải tự làm cho mình bận rộn tối tăm mặt mũi suốt ngày như thế. Điều này thực sự đã trở thành một cơn nghiện, một căn bệnh trầm kha. Tại sao cần phải làm quá nhiều như thế? Rất nhiều người trong thời đại hiện nay, nhất là ở phương Tây, nếu bạn không bận rộn, họ sẽ nói là bạn có điều gì đó không bình thường. Họ sẽ nghĩ: “Sao vậy, bạn không làm gì cả sao?”. “Ngày nghỉ cuối tuần thì anh làm gì?”. “Ồ, chẳng làm gì cản, tôi chỉ ở nhà thôi”. “Cái gì? Không làm gì ấy hả? Chỉ ngồi ở nhà thôi ư? Chắc là anh không được bình thường rồi”. Chẳng có gì là không bình thường cả. Họ chỉ phát rồ lên lao bổ đi chỗ này chỗ kia, còn bạn thì không, thế thôi. Bạn tỉnh táo còn họ điên loạn, vì thế họ lại nghĩ rằng bạn bị điên. Nhưng hãy thật nhẫn nại và nhân hậu, tử tế với mọi người. Hãy hiểu cho họ. Đó chính là điều tôi muốn nói; khi bạn trau dồi định, niệm và có sự hiểu biết sâu sắc hơn, thế giới của bạn thay đổi và bản thân bạn cũng thay đổi. Nhưng bởi vì bạn là một con người đang phát triển, đang trưởng thành, hướng thượng, bạn cần phải nhẫn nại và hiểu biết hơn, tử tế và khoan dung hơn với người khác. Vì vậy hãy hiểu cho mọi người và tha thứ, cảm thông cho họ, dù rằng họ không hiểu được bạn. Rất nhiều người nói với tôi: “Ông cố gắng để hiểu chúng tôi, và chúng tôi cũng cảm thấy rằng ông hiểu được chúng tôi. Thế ông có cảm thấy rằng ông muốn chúng tôi cũng hiểu ông không?”. Tôi trả lời: “Có chứ, nếu các bạn hiểu được tôi thì tôi cũng sẽ rất vui. Nhưng nếu các bạn không hiểu được, thì tôi cũng có thể hiểu được điều đó”. Chúng ta muốn có sự hiểu biết lẫn nhau. Hiểu lầm thật là một điều đau đớn. Bởi vì chúng ta là những người cố gắng hành thiền với chánh niệm, với lòng nhân hậu, và từ những hiểu biết, trí tuệ sâu sắc đó, từ tuệ giác, chúng ta cũng cố gắng để hiểu được những người khác. Với sự hiểu biết đó thì cuộc đời của các bạn sẽ thực sự không còn là một vấn đề khó khăn nữa. Có thể lúc đầu họ chưa biết làm sao để thích nghi với sự thay đổi trong thái độ ứng xử của bạn, vì vậy về một mặt nào đó bạn phải tìm cách giúp đỡ họ.
Hỏi & đáp: Vâng, trong ngày cuối cùng của khóa thiền chúng ta sẽ nói về một số vấn đề để bế mạc. Do đó ngày cuối cùng là rất quan trọng, sau thời ngồi thiền cuối sẽ có một buổi thảo luận nữa. Có một vài vấn đề cần làm rõ, coi như là một buổi kết thúc: một buổi khai mạc và một buổi bế mạc. Đây là một điều nữa.
Khi bạn làm một việc gì, hãy làm cho thật hoàn hảo.
Giống như khi vẽ một vòng tròn, bạn phải vẽ cho đủ một vòng. Nếu vẽ một vòng tròn mà bạn còn để lại một đoạn tách rời thì trông không đẹp mắt chút nào cả. Khi bạn làm hoàn chỉnh, bạn sẽ cảm thấy đầy đủ, mãn nguyện. Điều quan trọng là phải làm cho hoàn chỉnh. Bạn cũng phải có quyết tâm, sự quyết tâm này cũng là một công cụ rất hữu ích. Một trong 10 balamật là balamật quyết định, adhitthana-parami. Adhitthana nghĩa là gì? Ngôn từ Pali thật là sâu sắc và thú vị. Khi nhìn vào ý nghĩa thâm sâu của mỗi từ, tôi đều thấy chúng rất sâu sắc. Từ tha có nghĩa là đứng. Adhi nghĩa là vững mạnh. Nghĩa là đứng vững, bạn rất mạnh mẽ, vững vàng: “Đây là điều nhất định tôi sẽ làm”. Bạn có sự quyết tâm. Ngay ở trong ngôn ngữ phương Tây người ta cũng dùng thành ngữ đó, “to take a stand”, xác lập một quan điểm, một lập trường vững vàng. Như vậy, điều quan trọng là không được yếu hèn, nhu nhược. Khi bạn muốn làm gì, trước hết hãy học hỏi, tìm hiểu nó một cách kỹ lưỡng đã: “Đúng vậy, đây chính là điều mà tôi thích làm”. Khi đã tìm hiểu đầy đủ, bạn mới quyết định: “Tôi sẽ thực hiện điều này”. Và sau khi bạn đã quyết định làm điều đó thì đừng thay đổi nữa; bởi vì nếu bạn cứ thường xuyên thay đổi ý kiến, nó sẽ trở thành một thói quen. Nhất là trong lúc khó khăn, người ta thường hay từ bỏ: “Ôi dào, nó chẳng làm nên trò trống gì cả, chẳng ích lợi gì nữa”. Đôi khi tâm chúng ta rất gian trá và lừa đảo. Nó viện dẫn đủ mọi lý do tốt đẹp để biện minh, rất nhiều lý do, nhiều và nhiều hơn nữa. Có lúc nó nói: “Việc đó sẽ có hại cho sức khỏe của mình. Thôi, bỏ qua đi”, hay là: “Nghỉ một chút đã. Mình có thể làm sau cũng được. Chỉ nghỉ một chút thôi mà”. Tâm trí rất lưu manh và hay lừa đảo. Vì vậy bạn phải xác lập một quyết định vững vàng: “Nhất định tôi sẽ làm việc này” và tiến hành làm ngay. Trong 9 ngày ở đây, bạn sẽ không chết được đâu. Sẽ không có điều gì xảy ra cả. Thực tế bạn sẽ cảm thấy còn khỏe khoắn hơn, sẽ hạnh phúc và an lạc hơn. Chỉ trong mấy ngày đầu, bởi vì chưa quen ngồi quá lâu, có thể bạn sẽ cảm thấy đau lưng hay đau đầu gối, bị một số đau nhức nhỏ. Tôi bị thoát vị đĩa đệm cột sống, thế mà vẫn có thể ngồi được nhiều giờ, không sao cả. Ngay cả khi bị thoát vị đĩa đệm, lúc mới đầu thì rất đau, nhưng ngay cả khi đó tôi vẫn hành thiền được, về sau cái đau biến mất dần, phải mất đến ba tháng.
Dù sao, chúng ta vẫn luôn có thể làm được nhiều hơn là mình nghĩ.
Bây giờ chúng ta hãy cùng đảnh lễ Đức Phật.
- Con xin đem hết lòng thành kính làm lễ Đức Thế Tôn.
Ngưỡng mong phước báu này sẽ dẫn dắt chúng con tới bờ giác ngộ giải thoát.
- Con xin đem hết lòng thành kính làm lễ Pháp Bảo.
Ngưỡng mong phước báu này sẽ dẫn dắt chúng con tới bờ giác ngộ giải thoát.
- Con xin đem hết lòng thành kính làm lễ Tăng Bảo.
Ngưỡng mong phước báu này sẽ dẫn dắt chúng con tới bờ giác ngộ giải thoát
Rừng thiền Viên Không
Mùa an cư 2550
(Hạ 2006)
Theo: Bản đồ hành trình tâm linh
Tác giả: Sayadaw U Jotika
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét